مریخ اتمسفرش را به باد داده است! آیا زمینی سازی مریخ ممکن است؟

مریخ دارای جو بسیار رقیقی از کربن دی‌اکسید است، اما شواهد حاکی از آن است که مریخ گذشته‌ای متفاوت داشته است. بسیاری این ایده را مطرح کرده‌اند که شاید بتوان دنیاهای دیگر را طی فرآیندی به‌نام زمینی سازی (Terraforming) در مقیاسی وسیع مهندسی کرد و شرایط مساعدتری در آن‌ها ایجاد کرد و مریخ از این قاعده مستثنا نیست. اما یافته‌های جدید مدارگرد MAVEN نشان می‌دهد که زمینی سازی مریخ چندان هم که تصور می‌شد، آسان نیست!

نویسندگان داستان‌های علمی تخیلی از گذشته دور این ایده را در سر می‌پروراندند که مریخ طی فرآیندی مهندسی‌شده، زمینی سازی شود و آب‌وهوای آن برای مسکونی شدنش مناسب‌تر شود. یک راه بالقوه برای انجام این کار، آزاد کردن مقادیر زیاد گازهای گلخانه‌ای در جو مریخ است تا گرمای تابش خورشید را به دام انداخته و اتمسفر سیاره را گرم‌تر کند.

تصویری تخیلی از مریخ در حال زمینی‌سازی را در چند مقطع زمانی، در شکل زیر می‌بینید:

تاکنون بسیار معقول به نظر می‌رسد که تصور کنیم پوسته مریخ دارای مقادیر زیادی از موادی است که می‌توانند به گازهای گلخانه‌ای تبدیل شوند. به‌هرحال، مریخ طی میلیاردها سال گذشته، بخش زیادی از اتمسفرش را ازدست‌داده و این اتمسفر ازدست‌رفته بالاخره باید جایی رفته باشد… بالا یا پایین.

بروس جاکوسکی، محقق ارشد مأموریت MAVEN ناسا که از نوامبر سال ۲۰۱۴ در حال مطالعه اتمسفر مریخ از مدار آن است، گفته:

اگر آنجا (پوسته مریخ) جایی است که تمام کربن دی‌اکسید اتمسفر غلیظ اولیه مریخ رفته، این کار (زمینی سازی) ممکن است.

اما نتایج کاوشگر MAVEN که در روز پنجم نوامبر (دیروز) اعلام شد، نشان می‌دهد که اتمسفر اولیه سیاره پایین نرفته و درواقع به فضا فرار کرده است. زمانی کوتاه (در مقیاس نجومی) پس از خاموشی میدان مغناطیسی گسترده مریخ که ۴/۲ میلیارد سال پیش رخ داد، طوفان خورشیدی و انفجارهای قدرتمند خورشیدی، بخش اعظم اتمسفر مریخ را جدا کرده و وارد فضا کرد. به عبارت ساده‌تر، مریخ ۴.۲ میلیارد سال پیش اتمسفرش را به‌تدریج «به باد داد!» (البته از نوع خورشیدی).

به گفته جاکوسکی از آزمایشگاه فیزیک فضا و اتمسفر دانشگاه بولدر کلرادو، این خبر بدی برای طرفداران زمینی سازی است.

ویدئویی بر اساس داده‌های کاوشگر MAVEN تهیه‌شده و از دست رفتن اتمسفر مریخ تحت اثر طوفان‌های خورشیدی را نشان می‌دهد ( به لینک منبع در پایان متن مراجعه کنید).

جاکوسکی در اجلاس خبری دیروز ناسا و حین اعلام نتایج مأموریت MAVEN در مورد کربن دی‌اکسید اتمسفر مریخ گفت:

(اتمسفر اولیه مریخ) سر جایش نیست. کلاً از منظومه شمسی حذف‌شده و بنابراین بازگرداندن آن مقدور نیست.

البته این لزوماً به معنای قطع امید و غیرممکن بودن زمینی سازی مریخ نیست (ایده‌های زیادی در مورد نحوه اجرای آن هست) و حتی به این معنا نیست که مریخ هیچ منبع (بالقوه) قابل‌دسترسی کربن دی‌اکسید ندارد. برای مثال، دو کلاهک قطبی مریخ دارای مقادیری از یخ خشک (کربن دی‌اکسید جامد) هستند و خاک مریخ نیز دارای ترکیباتی است که مقادیری دی‌اکسید کربن در آن‌ها ذخیره شده است. اما یافته‌های جدید MAVEN نشان می‌دهد که تغییر شرایط اتمسفر مریخ به شرایطی مطلوب‌تر برای اقامت انسان، که کاری دشوار به نظر می‌رسید، اکنون بازهم دشوارتر از چیزی است که قبلاً‌ تصور می‌شد.

ناسا قصد دارد در آینده‌ای نه‌چندان دور، رد پایی در مریخ به‌جای بگذارد، چه زمینی سازی ممکن باشد یا نباشد. این سازمان فضایی اکنون درحال‌توسعه نقشه راه برای فرستادن فضانوردانش در سال ۲۰۲۵ به نزدیکی یک سیارک است که هدایت شده و در مدار ماه قرار خواهد گرفت. سپس قرار است پس از سال ۲۰۳۰، ناسا فضانوردانش را به مریخ اعزام کند.

مأموریت ۶۷۱ میلیون دلاری MAVEN (که نامش مخفف Mars Atmosphere and Volatile Evolution به معنای تحولات فرّار اتمسفر مریخ است) قصد دارد به محققان کمک کند تا درک کنند که چطور و چرا مریخ از گذشته دور از دنیایی نسبتاً گرم و مرطوب دارای مقادیر زیاد آب سطح آن، به سیاره سرد و خشک بیابانی که امروز می‌بینیم تبدیل شده است.

به این منظور، این فضاپیما به کمک هشت ابزار علمی مختلف در حال مطالعه مریخ و اندازه‌گیری سرعت فرار مولکول‌های اتمسفر مریخ به فضا و برخی ویژگی‌های دیگر اتمسفر مریخ بوده است.

[su_button url=”http://www.space.com/31044-mars-terraforming-nasa-maven-mission.html” target=”blank” background=”#159f84″ text_shadow=”0px 0px 0px #000000″]Space[/su_button]