روز ششم مارس ۲۰۱۵ یا ۱۵ اسفند ۱۳۹۳ بود که برای اولین بار در تاریخ بشر، یک کاوشگر ساخته دست بشر در مدار سیاره کوتوله سرس قرار گرفت که اولین سیاره کوتوله کشف‌شده توسط بشر است. از آن زمان تاکنون کاوشگر داون در مدار سرس بوده و در مقاطع زمانی خاصی مدار خود را به ارتفاعات پایین‌تر منتقل می‌کرد و بازهم قرار است در آینده نزدیک به مداری پایین‌تر رفته و تصاویر واضح‌تری از ویژگی‌های اسرارآمیز سطح سرس تهیه کند. با ما در ادامه مطلب همراه باشید و یک ویدئوی تهیه‌شده از مجموعه تصاویر این کاوشگر را نیز تماشا کنید…
تور ویدئویی جدید سرس که با سرهم کردن مجموعه تصاویر تهیه‌شده توسط کاوشگر داون ناسا ساخته شده است، نقاط روشن اسرارآمیز ته گودال اوکاتور (Occator) به عمق ۳٫۲ کیلومتر را و همچنین یک کوه به ارتفاع ۶٫۴ کیلومتر را که دانشمندان به آن “هرم” (The Pyramid) می‌گویند، به نمایش می‌گذارد. ویدئو را تماشا کنید…
[aparat]http://www.aparat.com/v/B6AeU[/aparat]
یکی از اعضای گروه علمی داون به‌نام پاول شنک، یک زمین‌شناس در موسسه ماه و سیاره‌ای هیوستون، در یک بیانیه گفت:
این کوه جزو بلندترین ویژگی‌هایی است که تاکنون روی سرس مشاهده کرده‌ایم. غیرعادی است که ارتباطی با یک گودال ندارد. چرا وسط ناکجاآباد پیدا شده؟ ما هنوز نمی‌دانیم، اما با مشاهدات نزدیک‌تر ممکن است بتوانیم به علت آن پی ببریم.
این هرم همچنین دارای رگه‌های روشن غیرعادی است که از یک‌سو سرازیر شده‌اند، که هنوز درک نشده‌اند. ارتفاع ۶٫۴ کیلومتری آن پس از بازنگری و تصحیح تخمین قبلی ۴٫۸ کیلومتری توسط محققان، اعلام شده است.
ویژگی آشناتر (اما شاید اسرارآمیزتر) سرس، یعنی نقاط روشن، داخل “اوکاتور” قرار دارند که گودالی به پهنای ۹۷ کیلومتر و عمق ۳٫۲ کیلومتر است. اوکاتور تنها اخیراً یک نام رسمی دریافت کرد، اما دانشمندان از زمانی که برای اولین بار در ماه ژانویه و در حال نزدیک شدن داون به سرس این نقاط را مشاهده کردند، در مورد طبیعت و منشأ آن می‌اندیشیدند.
به گفته محققان، اندازه‌گیری‌های داون از این نقاط، که ظاهراً گازهای در حال تصعید هستند و یک اتمسفر کوچک هم داخل گودال ایجاد کرده‌اند، تاکنون با خواص یخ آب مطابقت نداشته‌اند.
محقق اصلی پروژه داون، کریس راسل از UCLA، در یک بیانیه گفت:
گروه علمی در حال ادامه ارزیابی اطلاعات و بحث در مورد نظریه‌های مربوط به این نقاط روشن در اوکاتور هستند. ما اکنون در حال مقایسه این نقاط با خواص انعکاسی نمک هستیم، اما ما هنوز در مورد منشأ آن‌ها گیج هستیم. ما در انتظار اطلاعات جدید با رزولوشن بالاتر از فاز مداری بعدی مأموریت هستیم.
مقامات ناسا گفته‌اند که در این پویانمایی جدید، عوارض عمودی به ضریب ۵ اغراق‌شده‌اند تا بررسی توپوگرافی عجیب و آگاهی از تغییرات ریز آسان‌تر شود. با بررسی این پویانمایی، دانشمندان می‌توانند درک بهتری از این پیدا کنند که چگونه برخی ویژگی‌های موردتوجه با ساختار کلی این سیاره کوتوله جور شده‌اند.
در تصویر زیر از سیاره کوتوله سرس، که توسط کاوشگر داون گرفته شده، یک کوه بزرگ و شیب‌دار و نقاط روشن کنجکاوی انگیز متعددی مشاهده می‌شوند.
شهاب‌سنگ‌هایی که به سطح سیارات و سایر اجرام در منظومه شمسی برخورد می‌کنند، معمولاً پس از برخورد گودال‌هایی از خود به‌جای می‌گذارند که مدرکی دال بر برخورد است. اجرام مسن‌تر طبیعتاً باید نسبت به اجرام جوان‌تر دارای گودال‌های بیشتری باشند و دانشمندان می‌توانند از تخمینی که در مورد قدمت سرس دارند برای محاسبه تعداد گودال‌هایی که انتظار می‌رود در سطح سرس پراکنده باشند، استفاده کنند.
سیمون مارچی، یک محقق در موسسه تحقیقاتی جنوب غرب در بولدر ایالت کلرادو گفته شمار گودال‌ها از تعداد مورد انتظار کمتر بوده است. تصاویر سطح سرس که توسط کاوشگر داون سازمان ناسا گرفته شده، به دانشمندان امکان یک تخمین اولیه از تعداد گودال‌ها را داده است که به گفته مارچی یک‌دهم آن چیزی است که مدل‌ها پیش‌بینی کرده‌اند.
داون قرار است در ادامه وارد مداری پایین‌تر شده و تصاویری با رزولوشن بالاتر ثبت کند و مطالعات سه‌بعدی از سطح سرس انجام دهد و ممکن است گودال‌هایی را شناسایی کند که در تصاویر با رزولوشن پایین‌تر و دوبعدی قبلی قابل‌شناسایی نبود. اما حتی این گودال‌های اضافی هم کمبود ۹۰ درصدی از مقدار پیش‌بینی‌شده را جبران نخواهند کرد.
مارچی گفته:
من فکر نمی‌کنم ده برابر تعداد فعلی گودال پیدا کنیم. بااینکه کاتالوگ گودال‌ها فعلاً مقدماتی است، فکر کنم برای گودال‌های بزرگ، مثلاً بزرگ‌تر از ۲۰ کیلومتر کامل است.
به گفته مارچی، مدل مورداستفاده برای تخمین اولیه اینکه در طول عمر سرس چه تعداد شهاب‌سنگ باید به آن برخورد کرده باشند، یک “مبنای استاندارد” است. با توجه به اینکه کار بیشتری برای “بررسی مدل‌سازی و دست‌کاری پارامترها انجام خواهد شد تا ببینیم که ازآنچه نتیجه‌ای می‌توانیم بگیریم”.
مارچی افزود که ممکن است این مدل‌ها نیاز به اصلاح داشته باشند، اما همچنین راه‌های متعددی وجود دارد که شواهد برخورد شهاب‌سنگ‌ها بتوانند طی گذر تاریخ سرس پاک شوند.
فعالیت‌های زمین‌شناختی مانند زمین‌لرزه و آتش‌فشان می‌توانند حضور گودال‌ها را محو کنند. اما سرس به نظر نمی‌رسد که آتش‌فشان داشته باشد. مارچی گفته دانشمندان هیچ مدرک قوی برای پیشنهاد اینکه این سیاره کوتوله ازلحاظ زمین‌شناختی فعال است یا قبلاً فعال بوده، ندارند. (دانشمندان با پیدا کردن برخی نواحی عاری از گودال روی سطح پلوتو و شارون شگفت‌زده شدند و پیشنهاد کردند که امکان وجود فعالیت زمین‌شناختی در گذشته نزدیک آن بوده است).
متهم مهم با توجه به مارچی “یخ” است. وقتی یخ اندکی گرم باشد، اما نه آن‌قدر که ذوب شود، می‌تواند تا حدودی انعطاف‌پذیر باشد و به‌مرورزمان می‌تواند جابجا شود. به گفته مارچی، چگالی اندازه‌گیری شده سرس حاکی از این است که تا ۳۰ درصد آن می‌تواند متشکل از یخ باشد. حرکت یخ با مرور زمان می‌تواند برای پاک کردن شواهد برخورد شهاب‌سنگ‌ها کافی باشد.
مارچی گفته:
نهایتاً (شمار گودال‌ها) زیاد شوکه کننده نخواهد بود، وقتی تمام این فرآیند‌ها را لحاظ کنیم.
مأموریت ۴۶۶ میلیون دلاری داون در سپتامبر ۲۰۰۷ با پرتاب این کاوشگر برای مطالعه وستا و سرس (بزرگ‌ترین اجرام کمربند سیارکی) آغاز شد. این کاوشگر از جولای ۲۰۱۱ تا سپتامبر ۲۰۱۲ در مدار وستا بود و ماه مارس گذشته در مدار سیاره کوتوله سرس به قطر ۹۴۰ کیلومتر قرار گرفت.
داون اکنون در مسیری مارپیچی راهی سومین مدار علمی خود به دور سرس شده است. مداری که در ارتفاع حدود ۱۵۰۰ کیلومتری سطح سیاره کوتوله قرار دارد. به گفته منابع رسمی ناسا، کاوشگر داون باید اواسط ماه اوت یعنی تا چند روز دیگر در این مدار قرار گیرد که سپس مشاهدات علمی سرس را ادامه خواهد داد. (مدار قبلی داون در ارتفاع ۴۴۰۰ کیلومتری از سطح سرس بود).
دیوید اوبرین، عضو گروه علمی داون و دانشمند ارشد موسسه علوم سیاره‌ای در آریزونا، در یک بیانیه گفت:
ویژگی‌های متعدد دیگری نیز وجود دارند که ما علاقه‌مندیم در ادامه مطالعه کنیم. این ویژگی‌ها شامل یک جفت گودال برخوردی بزرگ به نام‌های Urvara و Yalode در نیمکره جنوبی هستند و همچنین یک گودال برخوردی بزرگ به‌نام Kerwan که مرکزش نزدیک جنوب استواست.
[su_button url=”http://www.space.com/30181-ceres-bright-spots-mountain-video.html” target=”blank” background=”#2adcab”]Space[/su_button] [su_button url=”http://www.space.com/30189-dwarf-planet-ceres-missing-craters-mystery.html” target=”blank” background=”#2adcab”]Space[/su_button]
