شب گذشته طی یک کنفرانس خبری، تعدادی از تصاویر جدید منظومه پلوتو-شارون رونمایی شد و به‌نظر می‌رسد که سوالات و چالش‌های زمین‌شناختی اساسی مطرح شده و مدت‌های طولانی دانشمندان را به خود مشغول خواهد کرد. کاوشگر افق‌های جدید ناسا، این تصویر را از شارون قمر بزرگ پلوتو در ۱۴ جولای ۲۰۱۵ در فاصله ۴۶۶۰۰۰ کیلومتری ثبت کرده است. در ادامه برای توضیحات بیشتر با ما همراه باشید…
دانشمندان از تصاویر جدید سطح پلوتو، بزرگ‌ترین قمرش شارون و دورترین قمرش هایدرا شگفت‌زده شده‌اند و این‌ها فقط نوک کوه یخ اطلاعاتی است که هنوز در حافظه کاوشگر افق‌های جدید است و به زمین نرسیده است.
کاوشگر افق‌های جدید در ساعت ۱۶:۱۹ به‌وقت‌تهران روز چهاردهم جولای از نزدیک‌ترین فاصله‌اش از کنار پلوتو گذر کرد. اما ۲۴ ساعت طول کشید که اولین نمونه از این گنجینه اطلاعات به دست دانشمندان برسد. ارسال تمام حجم اطلاعات جمع‌آوری‌شده حدوداً به ۱۶ ماه زمان نیاز خواهد داشت.
در کنفرانس خبری دیشب، سرپرست‌های گروه مأموریت افق‌های جدید به رونمایی و بحث در مورد تصاویر جدید پرداختند. در میان رازهای رونمایی شده، عجیب‌ترین معما این است که سطح پلوتو به طرز عجیب و باورنکردنی جوان و صاف است و همچنین کوه‌های یخی بزرگی روی سطح آن مشاهده می‌شود. شارون نیز اخیراً ازلحاظ زمین‌شناسی فعال بوده و دارای دره‌هایی به عمق ۱۰ کیلومتر است.
تصویر هایدرا، دورترین قمر پلوتو، حبابی از پیکسل‌های چیده شده در کنار هم است. اما دانشمندان مأموریت افق‌های جدید از همین تصویر نهایتاً برای تخمین ابعاد این قمر کشیده استفاده کرده‌اند و ابعاد آن را ۴۱ در ۳۱ کیلومتر تخمین زده‌اند. تصویر زیر در روز ۱۴ جولای از هایدرا گرفته شده است.
هال ویور، دانشمند پروژه افق‌های جدید از آزمایشگاه فیزیک کاربردی دانشگاه جانز هاپکینز در لارل، ایالت مریلند، در یک بریفینگ رسانه‌ای امروز گفت:
قبل از رونمایی از هایدرا توسط افق‌های جدید، ما اصلاً اطلاعی از اندازه این قمر نداشتیم. تخمین‌های ما بین ۳۲ کیلومتر و ۱۶۰ کیلومتر بود.
ویور گفت تصویر نشان می‌دهد که هایدرا ۴۵ درصد نور خورشید دریافتی را منعکس می‌کند. ویور گفته:
این فقط بدان معناست که احتمالاً سطح هایدرا عمدتاً متشکل از یخ آب است. این تنها راهی است که می‌تواند این‌قدر درخشان شود و جالب است.
ویور گفته تصاویر دیگری از هایدرا نیز به‌زودی ارائه خواهد شد که دو تا سه برابر واضح‌تر هستند.
کتی اولکین، نایب دانشمند پروژه در موسسه تحقیقاتی جنوب غرب در بولدر ایالت کلرادو، گفته:
من قبلاً فکر می‌کردم شارون ممکن است یک دنیای قدیمی با سطح پر از گودال باشد. بسیاری از افراد در گروه نیز همین‌طور تصور می‌کردند. اما شارون ما را کاملاً غافلگیر کرد.
آرایه ویژگی‌های یافت شده در شارون حتی از ویژگی‌های پلوتو نیز می‌تواند شگفت‌انگیزتر باشد. در تصویر جدید، در ناحیه بالا سمت راست (حدود ساعت ۲) به نظر می‌رسد که سطح کناری شارون عملاً حکاکی شده است. این قسمت یک دره است که دانشمندان حدس می‌زنند عمقی حدود ۶٫۴ الی ۱۰ کیلومتر داشته باشد (گرند کنیون دارای عمقی حدود ۱٫۶ کیلومتر است). یک دره دیگر هم در قسمت بالا سمت چپ به عمق حدود ۴٫۸ کیلومتر وجود دارد.
در ناحیه قطب شمال شارون یک ناحیه کدر قابل‌توجه وجود دارد که به گفته اولکین، گروه مأموریت، نام غیررسمی موردور (برگرفته از فیلم ارباب حلقه‌ها) را روی آن گذاشته‌اند. اما این ناحیه تاریک به گفته او ممکن است فقط یک‌لایه نازک سطحی باشد. نزدیک به مرکز موردور، چند نقطه روشن دیده می‌شود که به نظر می‌رسد گودال هستند. ممکن است این نقاط محل برخورد شهاب‌سنگ‌ها باشند که مواد کدر را کنار زده و سطح براق زیر آن را بیرون آورده‌اند. به گفته اولکین، مواد متمایل به سرخ اطراف ناحیه تاریک ممکن است از این تئوری بیشتر حمایت کند.
در مسیری گذرنده از شمال شرق تا جنوب غرب شارون، یک سری دره و صخره وجود دارد و طول مسیر به ۱۰۰۰ کیلومتر می‌رسد. اولکین در مورد این ناحیه گفته:
این واقعاً برای من تکان‌دهنده است. دیدن چنین چیزی شگفت‌انگیز است. این یک ناحیه بزرگ است و می‌تواند ناشی از فعالیت‌های داخلی باشد و ما با جزئیات بیشتری به آن نگاه خواهیم داشت.
زیر کمربند صخره‌ها و دره‌های شارون، یک ناحیه صاف وجود دارد که تعداد بسیار اندکی گودال در آن دیده می‌شود. سطح ماه مملو از گودال است و دلیل آن بمباران آن با شهاب‌سنگ‌ها به مدت ۴٫۵ میلیارد سال است. فقط سطحی که نسبتاً جوان باشد و توسط فعالیت‌های زیرسطحی بازسازی شود می‌تواند فاقد گودال باشد.
اولکین گفته که ممکن است این ناحیه شارون ازلحاظ زمین‌شناسی فعال باشد. آلن استرن، محقق ارشد پروژه نیز گفت که این یک سورپرایز بزرگ بود.
اولکین گفته:
قبلاً گفته بودیم که پلوتو ما را ناامید نکرد. اکنون من اضافه میکنم که شارون هم ما را ناامید نکرد.
تصویر زیر توسط کاوشگر افق‌های جدید از سطح پلوتو گرفته شده است و گواه وجود قله‌هایی به بلندی حدود ۳۵۰۰ متر است و در ۱۴ جولای ۲۰۱۵ هنگام گذر از کنار پلوتو تهیه شده است.
پرتره کامل پلوتو که روز دوشنبه ۱۴ جولای رونمایی شد، تمام دنیا را شگفت‌زده کرد. اما دیشب گروه مأموریت افق‌های جدید یک قطعه کوچک از موزاییک تصاویر سطح پلوتو را رونمایی کرد که جزئیات به‌مراتب بیشتری را نشان می‌دهد (تصویر بالا).
به گفته جان اسپنسر، دانشمند مأموریت، این تصویر ناحیه‌ای به عرض ۲۴۰ کیلومتر را نشان می‌دهد و قدرت تفکیک در حد ۸۰۰ متر دارد. بنا بر یک بیانیه ناسا، این تصویر ۱٫۵ ساعت مانده به نزدیک‌ترین فاصله، از ارتفاع ۷۷۰۰۰ کیلومتری سطح پلوتو گرفته شده است.
سطح پلوتو در این ناحیه کوچک میزبان منظره‌های بسیار متنوعی است که شامل کوه‌های یخی و برجستگی‌های عجیب دیگری از مواد است.
اسپنسر گفته:
ناحیه‌ای وجود دارد که به‌نوعی شبیه به تپه کوچک است و ناحیه‌ای که شبیه به یک گسل است. ناحیه پایین سمت راست نیز بسیار عجیب به نظر می‌رسد. شبیه به انباشتی از مواد است که روی آن شیارهایی وجود دارد.
او افزود:
سپس دشت‌های صاف را می‌بینیم که بخشی از نواحی پست را پرکرده‌اند. در این ناحیه فرسایش وجود داشته، کوه سازی وجود داشته، فعالیت‌هایی وجود داشته که این نواحی مواج پر از شیار را ایجاد کرده است. این گیج‌کننده است، به طرز بسیار جذاب و شگفت‌انگیزی گیج‌کننده است و من امیدوارم وقتی اطلاعات بیشتری جمع‌آوری کردیم، بتوانیم مشخص کنیم که این چطور با زمین‌شناسی مطابقت پیدا می‌کند و به‌مرور قابل‌درک‌تر خواهد شد. فقط می‌توانیم امیدوار باشیم.
به گفته اسپنسر، کوه‌های مشاهده‌شده در پلوتو به ارتفاع ۳۵۰۰ متر بالای سطح می‌رسند و احتمالاً جایی دیگر قله‌هایی بلندتر وجود داشته باشد (بلندترین قله‌ها در رشته‌کوه راکی، ارتفاع ۴۲۰۰ متر ارتفاع دارند).
اسپنسر گفته:
ما می‌دانیم که سطح پلوتو پوشیده از مقادیر زیادی یخ نیتروژن، یخ متان و یخ کربن مونو‌اکسید است. با این مواد نمی‌توان کوه ساخت. این مواد خیلی نرم هستند و استحکام کافی برای ساخت کوه روی پلوتو ندارند.
بنابراین محققان این فرضیه را مطرح کرده‌اند که شاید این کوه‌ها با سنگ‌بستر تشکیل‌شده از یخ آب استوارشده‌اند. یخ آب در دمای پایین پلوتو استحکام کافی برای سرپا نگه‌داشتن قله‌های بلند را دارد.
اسپنسر گفته:
بنابراین نیتروژن و متان فقط روکشی روی این سنگ‌بستر یخی هستند.
اما عجیب‌تر از کوه‌های پلوتو، عاری بودن سطح آن از هر نوع گودال است. اسپنسر گفته:
پلوتو در حال بمباران توسط سایر اجرام کمربند کوئیپر است و باید گودال شکل بگیرد.
سطح صاف نشان‌دهنده این است که تا همین اواخر این سیاره کوتوله ازلحاظ زمین‌شناسی فعال بوده است.
اسپنسر افزود:
در یک نگاه مختصر، ما فکر می‌کنیم که (سطح پلوتو) قدمتی کمتر از ۱۰۰ میلیون سال داشته باشد. ممکن است اکنون نیز فعال باشد. بدون داشتن گودال، نمی‌توان حد پایینی برای میزان فعالیت آن تعیین کرد.
در یک بیانیه ناسا که کمی بعد از بریفینگ رسانه‌ای منتشر شد، جف مور، سرپرست گروه زمین‌شناسی، ژئوفیزیک و تصویربرداری مأموریت افق‌های جدید گفته، سطح پلوتو به نظر می‌رسد که یکی از جوان‌ترین سطوحی است که تاکنون در منظومه شمسی دیده‌ایم.
فعالیت زمین‌شناسی نیاز به یک منبع انرژی دارد. در برخی اقمار یخی مشتری و زحل که ازلحاظ زمین‌شناسی فعال هستند، دانشمندان معمولاً این فعالیت را به “گرمایش جذر و مدی” (Tidal Heating) نسبت می‌دهند که ناشی از تغییر شکل متوالی تحت گرانش سیاره بزرگ و اقمار دیگر آن است. این اتفاق در پلوتو نمی‌تواند بیفتد، چراکه هیچ غول گازی بزرگی در نزدیکی آن نیست که در آن به‌طور منظم تغییر شکل ایجاد کند. این بدان معناست که حتی در اقمار یخی نیز لزوماً نیازی به گرمایش جزر و مدی برای ایجاد فعالیت‌های زمین‌شناختی نیست و این کشفی بود که بعد از گذر تاریخی کاوشگر افق‌های جدید از کنار پلوتو به نتیجه رسید.
اسپنسر اعلام کرد که فریم‌های بیشتری از موزاییک تصاویر رزولوشن بالای پلوتو، فردا، روز جمعه ۱۷ جولای منتشر خواهد شد و مطمئناً چیزهایی به همین اندازه شگفت‌انگیز برای عرضه خواهد داشت.
ضمناً تصویر زیر نیز در مراسم شب گذشته رونمایی شد. این تصویر توسط ابزار علمی Ralph و به کمک طیف‌سنج LEISA تهیه شده و توزیع ذخایر متان روی سطح پلوتو را نشان می‌دهد.
ضمناً، کالا کوفیلد، نویسنده وب‌سایت اسپیس دات کام، در مصاحبه‌ای اختصاصی با دکتر جیم گرین، سرپرست شاخه علوم سیاره‌ای ناسا این سؤال را مطرح کرد که آیا ناسا قصد دارد در آینده یک مدارگرد یا یک وسیله فرود به پلوتو بفرستد؟
دکتر جیم گرین در جواب اعلام کرد که طبق معمول برنامه‌های اکتشافی ناسا که ابتدا یک مأموریت گذر، سپس یک مدارگرد و سپس یک کاوشگر سطحی به اجرام منظومه شمسی پرتاب می‌شود، درصورتی‌که پس از تحلیل داده‌های این مأموریت به این نتیجه برسیم که پلوتو ارزش علمی کافی دارد، این روال روی پلوتو هم تکرار خواهد شد.
[su_button url=”http://www.space.com/29963-pluto-charon-photos-mysteries-new-horizons.html”]Space[/su_button] [su_button url=”http://www.space.com/16533-pluto-new-horizons-spacecraft-pictures.html”]Space[/su_button]
با ترنجی همراه باشید و در جریان اخبار پلوتو قرار بگیرید…
واقعا توجیه اقتصادی این سفرا واسه آمریکا چیه؟
سفر به سیارات نزدیک و… شاید ولی این سیارات دور دست فعلا یکم دور از انتظاره اطلاعات بدست اومده ارزش کاربردی داشته باشه.
البته من اینطور حدث میزنم.اگه اینطور نیست راهنمابی کنین.
شاید بشه در اینده مواد مورد نیاز رو از این سیارات استخراج کنیم.فکر میکنم یکی از جنبه های این اکتشافات همین هست.مثلا آهن در زمین وجود نداشته اما با برخورد ی شهاب سنگ به زمین اومده و این توی قران گفته شده.پس هنوز میشه خیلی از موادی رو که روی زمین نیست رو جای دیگه پیدا کرد.
ممنون