شاید تصور کنید که غولهای دنیای فناوری تمام مراحل تولید محصولاتشان را خودشان مدیریت میکنند، اما واقعیت صنعت موبایل چیز دیگری است. یکی از پرسشهای کلیدی که ذهن بسیاری را درگیر کرده، این است که چرا اپل و گوگل کارخانه ندارند و ساخت گوشیهای پرطرفدار آیفون و پیکسل را به شرکتهای دیگر میسپارند؟ در حالی که رقیبی مانند سامسونگ خطوط تولید اختصاصی خود را دارد، این دو شرکت آمریکایی با وجود طراحی صفر تا صد سختافزار، ترجیح میدهند فرآیند مونتاژ را به پیمانکاران واگذار کنند. اما چه دلایل اقتصادی و استراتژیکی پشت این تصمیم نهفته است؟
🔵 صرفه اقتصادی پایین ساخت کارخانه در آمریکا و اروپا
🔵 کاهش ریسک تعطیلی خط تولید با برونسپاری
🔵 هزینه سرسامآور راهاندازی خط تولید (۳۰۰ دلار در آمریکا در برابر ۳۰ دلار در چین)
🔵 تمرکز بر تخصص اصلی (طراحی و نرمافزار) و بهرهگیری از خوشههای صنعتی چین
🔵 دوری از دردسرهای حقوقی و جنجالهای شرایط کار کارگران
واقعیت این است که فروش بسیاری از برندها آنقدر بالا نیست که ساخت یک کارخانه اختصاصی را توجیه کند. ما در دنیای تکنولوژی زیاد درباره گوشیهای پیکسل گوگل صحبت میکنیم، اما گوگل حتی در بین ۵ فروشنده برتر جهان هم جایی ندارد. اپل وضعیت متفاوتی دارد و فروش بالایی را تجربه میکند، اما موانع دیگری بر سر راه کوپرتینوییها قرار دارد.
ساخت کارخانه در کشوری غیر از آمریکا برای اپل و گوگل یک کابوس تبلیغاتی خواهد بود و سیاستمداران و مردم آمریکا از آن استقبال نمیکنند. از طرفی، نیروی کار در ایالات متحده بسیار گرانتر از آسیا است. اگر اپل بخواهد تولید را به داخل آمریکا بیاورد، باید قیمت آیفون را افزایش دهد یا حاشیه سود خود را کم کند؛ اتفاقی که سهامداران هرگز نمیپذیرند.
توجیه اقتصادی؛ حجم فروش پایین پیکسلها مانع اصلی گوگل برای ساخت کارخانه اختصاصی است.
سامسونگ کارخانههای متعددی در کره جنوبی، ویتنام، هند، اندونزی و برزیل دارد. شاید این کار زیادهروی به نظر برسد، اما منطق هوشمندانهای دارد. تمرکز تولید در یک نقطه، بزرگترین ریسک برای یک شرکت است. زلزله، خطای انسانی یا اعتصاب کارگران میتواند کل خط تولید را متوقف کند.
همچنین جنگهای تجاری (مانند تعرفههای دولت ترامپ) میتواند ناگهان هزینههای صادرات را بالا ببرد. اپل و گوگل با استفاده از پیمانکاران مختلف، به سرعت میتوانند تولید را بین کشورها جابجا کنند و ریسک سیاسی را کاهش دهند.
علاوه بر این، تقاضا برای خرید گوشی در طول سال ثابت نیست و در ایام تعطیلات اوج میگیرد. شرکتهایی مانند فاکسکان چون برای مشتریان متعددی (سونی، مایکروسافت، نینتندو و…) تولید میکنند، میتوانند نوسانات بازار را بهتر مدیریت کنند و نیروی کار را بر اساس تقاضای کلی تنظیم نمایند.
ساخت کارخانه به سرمایه، زمین و ماشینآلات زیادی نیاز دارد. تحلیلگران میگویند مونتاژ یک آیفون در چین برای اپل حدود ۳۰ دلار هزینه دارد، اما اگر اپل بخواهد همین کار را در خاک آمریکا انجام دهد، هزینه هر واحد ممکن است تا ۳۰۰ دلار بالا برود.
شاید بپرسید چرا اپل خودش در آسیا کارخانه نمیسازد؟ سیاست نقش مهمی دارد. شرکتهای بومی در چین یا هند راحتتر مجوز میگیرند و دولتها از آنها حمایت میکنند. همچنین، اگر روابط بین دو کشور (مثلاً آمریکا و چین) تیره شود، کارخانهی متعلق به یک شرکت آمریکایی میتواند به عنوان گروگان سیاسی استفاده شود و کشور میزبان ممکن است داراییها را مسدود کند.
اپل و گوگل تخصصی در مدیریت کارخانه و خط تولید ندارند. آنها در طراحی، نرمافزار، بازاریابی و فروش بهترین هستند. تیم کوک، مدیرعامل اپل، بارها تاکید کرده که دلیل انتخاب چین فقط ارزان بودن نیست، بلکه مهارت و زیرساخت است.
طراحی در آمریکا، مونتاژ در چین؛ تمرکز غولهای فناوری بر تخصص اصلی
شهرهایی مانند «شنژن» در چین به عنوان «دره سیلیکون سختافزار» شناخته میشوند. در این مناطق، مفهوم «خوشه صنعتی» (Industrial Cluster) وجود دارد. یعنی اگر یک مهندس به قطعه خاصی نیاز داشته باشد، تامینکننده آن در خیابان کناری است و میتواند ظرف یک ساعت قطعه را تحویل دهد، نه اینکه هفتهها منتظر ارسال بینالمللی بماند.
تولید در کشورهای در حال توسعه همواره با حواشی مانند دستمزد پایین، شرایط کاری سخت و حتی استفاده از کودکان همراه بوده است. برندهای معتبر مثل اپل و گوگل میخواهند از این اخبار منفی دور باشند.
وقتی تولید برونسپاری میشود، اگر اتفاق بدی در کارخانه بیفتد، برند اصلی مستقیماً مسئول نیست و میتواند پیمانکار را مقصر بداند. درست مانند کلوپهای شبانه که امنیت را به شرکتهای پیمانکاری میسپارند تا در صورت بروز درگیری، مسئولیت حقوقی گردن آنها را نگیرد. این واقعیت تلخی است، اما به شرکتها اجازه میدهد اعتبار خود را حفظ کنند.
دلایل مطرح شده نشان میدهد که چرا بعید است به این زودیها شاهد عبارت «ساخت آمریکا» روی جعبه آیفون یا پیکسل باشیم. اکوسیستم پیچیده تولید و ریسکهای مالی، اپل و گوگل را وادار میکند تا همچنان به شرکای آسیایی خود وابسته بمانند. به نظر شما آیا روزی میرسد که رباتها هزینه تولید را آنقدر پایین بیاورند که تولید به کشور مبدا بازگردد؟ نظرات خود را با ما در میان بگذارید.
