خبر جدید از سیاره سرخ: آب شور روی سطح مریخ جریان دارد

هفته گذشته، ناسا مژده یک «کشف علمی بزرگ» در مورد مریخ داد و امروز این کشف جدید اعلام شد. البته در این کشف جدید خبری از موجودات مریخی سبز قدکوتاه با چشمان درشت نیست! بلکه، طی پژوهشی که روی داده‌های جمع‌آوری‌شده توسط مدارگرد شناسایی مریخ انجام‌شده، دانشمندان شواهدی از جریان آب شور روی سطح مریخ یافته‌اند.

می‌دانیم که آب یکی از ملزومات حیات (به آن شکلی که می‌شناسیم) است. مدت‌ها بود می‌دانستیم که مریخ در قطب‌های خود، آب منجمد (یخ آب) دارد. اما اوایل امسال، کاوشگر کنجکاوی (Curiosity) احتمال وجود آب شور زیر سطح مریخ را شناسایی کرد. اما کشف جدید، اولین نشانه جریان آب شور روی سطح مریخ است.

طی فصول گرم، دمای برخی نواحی مریخ به حدود ۲۳- الی ۲۷ درجه سانتی‌گراد می‌رسد و به‌منظور دوام آوردن آب مایع روی سطح مریخ (حتی به‌طور موقت) باید مقداری نمک در آن حل شده باشد. در فشار اتمسفر مریخ که حدود ۶۰۰ پاسکال است، دمای جوش آب به زیر ۲۰ درجه می‌رسد، اما دمای انجماد همچنان صفر درجه است که با افزودن ناخالصی می‌توان آن را کاهش داد. مشاهدات سطح مریخ و مشاهدات دورسنجی نمک‌های گوناگونی مانند پرکلرات‌ها، سولفات‌ها و کلرید‌ها را روی سطح مریخ شناسایی کرده‌اند. این نمک‌ها می‌توانند دمای انجماد آب و نرخ تبخیر را به‌طور چشمگیری کاهش دهند و همچنین به‌خوبی رطوبت اتمسفر را جذب می‌کنند.

خطوط شیب بازگشتی (RSL: Recurring Slope Lineae) که آبراه‌های نازک کدر رگه مانند جداره‌های گودال‌ها هستند و از شیب جداره‌ها پایین می‌روند، توسط مدارگرد شناسایی مریخ (MRO) در عرض‌های جغرافیایی پایین و میانی مریخ مشاهده‌شده‌اند. تصاویر رزولوشن-بالای دوربین HiRISE مدارگرد شناسایی مریخ نشان می‌دهند که خطوط RSL مشاهده‌شده به‌طورمعمول عرضی کمتر از ۵ متر دارند، روی شیب‌ها در ماه‌های گرم پدیدار شده و در ماه‌های سرد کشیده‌تر و محو می‌شوند. قبلاً در سال ۲۰۰۷ دانشمندان پیشنهاد کرده بودند که این RSL ها می‌توانند ناشی از جریان‌های فصلی باشند، اما تاکنون شواهد مستقیمی برای پشتیبانی از این فرضیه وجود نداشت.

تصویر بالای متن، RSL های دیواره گودال گارنی (Garni) را که توسط مدارگرد شناسایی مریخ تصویربرداری شده، نشان می‌دهد. طول این خطوط حدود چند صد متر است. تصویر زیر، رگه‌های باریک و کدر RSL را که حدود صد متر طول دارند، در شیب‌های گودال هیل (Hale) نشان می‌دهد. اخیراً‌ دانشمندان علوم سیاره‌ای، نمک‌های آب‌دار را روی این شیب‌ها شناسایی کردند که با فرضیه قبلی آن‌ها همخوانی دارد. خطوط آبی مشاهده‌شده بالای RSL‌ها ربطی به شکل‌گیری آن‌ها ندارد، اما در عوض نشان‌دهنده وجود ماده معدنی پیروکسین است.

نمونه‌ای دیگر از RSLها در دیوار غربی شکاف Coprates نزدیک استوای مریخ:

نمونه‌ای از RSLها در گودال هوروویتز (Horowitz):

اطلاعات طیف‌سنجی طیف‌سنج فشرده تصویربرداری شناسایی مریخ (CRISM) از مشاهده چهار ناحیه مختلف که در آن‌ها RSL ها گسترده‌تر هستند، جمع‌آوری شد. این اطلاعات شواهد وجود سه نوع نمک آب‌دار منیزیم پرکلرات، منیزیم کلرات و سدیم پرکلرات را در هر چهار ناحیه نشان می‌دهد و نشانگر این است که جریان‌های آب شور (آب‌نمک)، پدیده RSL را ایجاد می‌کند.

دانشمندان اکنون می‌دانند که آب شور جاری‌شده در شیب‌های مریخ پشت پدیده RSL است، اما این آب از کجا آمده است؟

چند احتمال وجود دارد، اما محققان هنوز لازم است که حدس‌های خود را دقیق‌تر کنند. این آب می‌تواند از ذوب شدن یخ‌های سطحی یا زیرسطحی نشأت بگیرد، اما احتمال وجود یخ نزدیک سطح در نواحی استوایی بسیار کم است. احتمال دیگر، تخلیه فصلی سفره آب زیرسطحی محلی است، اما بازهم احتمالش کم است. ازآنجاکه نمک‌ها می‌توانند طی فرآیندی که به‌نام «نم آشامی» (Deliquescence) رطوبت اتمسفر را جذب کنند، این هم می‌تواند یک احتمال دیگر باشد.

همین‌جا در سیاره خودمان، در صحرای آتاکاما، می‌دانیم که نم آشامی نمک‌های خاصی موجب پدید آمدن سرپناهی برای کلونی‌های فعال باکتریایی شده است. اگر RSL ها نتیجه نم آشامی نمک‌های پرکلرات باشند، می‌توانند احتمال وجود حیات روی سطح مریخ را تقویت کنند.

یافته‌های این پژوهش در بخش ژئوساینس (علوم زمین‌شناسی) نشریه نیچر (Nature) منتشرشده‌ و دید جدیدی از چرخه هیدرولوژیک فعلی مریخ ایجاد کرده است.

[su_button url=”http://www.iflscience.com/space/evidence-salty-water-flowing-mars” target=”blank” background=”#159f84″]iflscience[/su_button]

[su_button url=”http://www.space.com/30673-water-flows-on-mars-discovery.html” target=”blank” background=”#159f84″]Space[/su_button]