آموزش مایکروسافت یکی از گسترده‌ترین و پربازده‌ترین مسیرهای یادگیری برای علاقه‌مندان و متخصصان حوزه فناوری اطلاعات محسوب می‌شود. این شرکت در طول دهه‌های اخیر ساختار گواهینامه‌ها و دوره‌های آموزشی خود را به‌طور مداوم به‌روزرسانی کرده است. زمانی دوره‌هایی مثل MCSE و MCSA به‌عنوان پایه و اساس آموزش شبکه مایکروسافت شناخته می‌شدند و بسیاری از متخصصان با این مدارک وارد بازار کار IT شدند. اما با گسترش خدمات ابری و تحول در زیرساخت‌های فناوری، مایکروسافت تمرکز خود را به سمت پلتفرم Azure برده و ساختار آموزشی جدیدی را بر اساس نقش‌های شغلی (Role-Based) معرفی کرده است. در این مقاله به بررسی کامل و دقیق تفاوت بین دوره‌های Azure و دوره‌های مهندسی شبکه مایکروسافت می‌پردازیم و سعی داریم مسیر آموزش مایکروسافت در گذشته، حال و آینده را شفاف‌سازی کنیم.
مایکروسافت از دهه ۹۰ میلادی اقدام به طراحی و صدور گواهینامههای رسمی برای متخصصان فناوری اطلاعات کرد. این گواهی‌ها با هدف اعتباربخشی به مهارت فنی افرادی طراحی شدند که توانایی پیاده‌سازی، مدیریت و پشتیبانی از زیرساخت‌ها و نرم‌افزارهای مایکروسافت را داشتند. مدارکی مثل MCSE، MCSA و MCSD از اولین نمونه‌های شناخته‌شده در این حوزه بودند. MCSE و MCSA به عنوان مدارک حوزه زیرساخت و شبکه شناخته شدند، در حالی که MCSD بیشتر به توسعه نرم‌افزار و برنامه‌نویسی با تکنولوژی‌هایی مثل .NET اختصاص داشت. این ساختار آموزشی، مسیرهای تخصصی را با آزمون‌های استاندارد و سرفصل‌های فنی دقیق پوشش می‌داد و سال‌ها جزو معتبرترین گواهینامههای دنیا در حوزه IT بود.
مدارک MCSE و MCSA در دهه‌های ۲۰۰۰ و اوایل ۲۰۱۰ جزو پرطرفدارترین دوره‌های آموزشی در حوزه زیرساخت ویندوزی محسوب می‌شدند. این مدارک کاربران را با نحوه نصب و پیکربندی ویندوز سرور، مدیریت سرویس‌هایی مثل DHCP و DNS، کار با Active Directory و Group Policy آشنا می‌کردند. مسیر آموزشی این دوره‌ها شامل آزمون‌هایی بود که دانش‌پذیر باید برای اخذ مدرک از آن‌ها عبور می‌کرد. محتوای این دوره‌ها عموماً بر روی سناریوهای عملی و مدیریت سرویس‌های سازمانی در بستر داخلی (On-Premises) تمرکز داشت. با اخذ این مدارک، فرد توانایی لازم برای مدیریت یک شبکه سازمانی متوسط تا بزرگ را کسب می‌کرد و در بازار کار ایران و جهان جایگاه خوبی پیدا می‌نمود.
از سال ۲۰۱۷ به بعد، با رشد سریع فناوری رایانش ابری و اقبال سازمان‌ها به استفاده از سرویس‌های Cloud، شرکت مایکروسافت نیز تصمیم گرفت ساختار آموزشی خود را متحول کند. دیگر تمرکز صرف بر روی سیستم‌های داخلی کافی نبود و نیاز بود که متخصصان IT توانایی کار با سرویس‌های ابری را هم داشته باشند. به همین دلیل، مایکروسافت مدارک قدیمی MCSE و MCSA را در سال ۲۰۲۱ رسماً بازنشسته کرد و به جای آن، ساختار جدیدی به‌نام Role-Based Certifications را معرفی نمود. در این ساختار جدید، هر مدرک بر اساس یک نقش شغلی طراحی شده است. این تغییر رویکرد باعث شد دوره‌های جدید بیشتر حول محور Azure و خدمات ابری طراحی شوند و به موضوعاتی مثل DevOps، امنیت ابری و مدیریت منابع در فضای Cloud بپردازند.این پایانی بر سلطه دوره آموزش MCSA و MCSE مایکروسافت در دنیا و شروع یک تغییر بزرگ بود.
پلتفرم Azure در حال حاضر یکی از سه غول بزرگ ارائه‌دهنده خدمات ابری در دنیا محسوب می‌شود. دوره‌های آموزشی مرتبط با Azure بر اساس نیاز بازار کار طراحی شده‌اند و به کاربران کمک می‌کنند تا به‌صورت حرفه‌ای وارد حوزه Cloud شوند. مسیر یادگیری در Azure معمولاً با دوره مقدماتی AZ-900 (Azure Fundamentals) آغاز می‌شود. پس از آن، کاربران می‌توانند بر اساس علاقه خود وارد دوره‌هایی مثل AZ-104 (Azure Administrator)، AZ-204 (Azure Developer)، AZ-305 (Architect) و AZ-400 (DevOps Engineer) شوند. محتوای این دوره‌ها شامل مفاهیم مجازی‌سازی، شبکه، ذخیره‌سازی، امنیت، DevOps و مدیریت منابع ابری است. مزیت این دوره‌ها، تمرکز آن‌ها بر تکنولوژی‌های روز و نیازهای عملی بازار کار جهانی است.
اگر بخواهیم نگاهی تطبیقی به این دو دسته از دوره‌ها داشته باشیم، باید به تفاوت‌های عمیق در فلسفه طراحی، مخاطب هدف و محتوای آموزشی آن‌ها اشاره کنیم. دوره‌های قدیمی مایکروسافت مانند MCSE و MCSA بر روی زیرساخت‌های فیزیکی سازمانی متمرکز بودند و دانش‌پذیران را برای راه‌اندازی و نگهداری سیستم‌های On-Premises آماده می‌کردند. اما دوره‌های Azure کاملاً بر پایه فناوری ابری بنا شده‌اند و در آن‌ها از مدل‌های سنتی فاصله گرفته شده است. در جدول زیر، مقایسه‌ای بین این دو مسیر آموزشی ارائه شده است:
| ویژگی | دوره‌های MCSE/MCSA | دوره‌های Azure |
|---|---|---|
| رویکرد آموزشی | سنتی (On-Premises) | مدرن و ابری (Cloud-based) |
| فناوری‌های محوری | Windows Server، Active Directory و… | Azure، Resource Manager، Azure AD و… |
| مسیر شغلی | مدیر شبکه، مهندس سیستم، Helpdesk | Cloud Engineer، Azure Admin، DevOps Engineer |
| تمرکز بر امنیت | محدود به سرویس‌های داخلی ویندوزی | تمرکز ویژه بر امنیت ابری و IAM |
| مدل آزمون | چند آزمون پیوسته | آزمون مجزا بر اساس هر نقش شغلی |
| به‌روزرسانی محتوا | دیر به دیر، همراه با نسخه‌های سرور | سریع و پیوسته، متناسب با تغییرات Azure |
در ساختار جدید آموزش مایکروسافت، شما می‌توانید بر اساس نقش شغلی خود وارد یکی از مسیرهای تخصصی شوید. برای مثال اگر هدف شما مدیریت زیرساخت‌های ابری است، دوره Azure Administrator (AZ-104) بهترین انتخاب است. اگر قصد طراحی راهکارهای معماری در مقیاس بزرگ را دارید، دوره Azure Architect (AZ-305) مناسب‌ترین مسیر است. همین‌طور برای علاقه‌مندان به DevOps و اتوماسیون، دوره AZ-400 طراحی شده است. تمام این دوره‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که فرد بتواند بدون نیاز به پیش‌زمینه قوی از ویندوز سرور، فقط با دانش پایه شبکه وارد مسیر تخصصی خود شود. تمرکز این دوره‌ها بر مهارت عملی و سناریوهای واقعی است، نه صرفاً تئوری.
یکی از بزرگ‌ترین تفاوت‌های ساختاری میان دوره‌های جدید Azure و دوره‌های سنتی مایکروسافت، ادغام مفاهیم DevOps و Automation در سرفصل‌هاست. در دوره‌های قدیمی مثل MCSA، خبری از CI/CD، Infrastructure as Code یا اسکریپت‌نویسی در بستر Cloud نبود. اما حالا دوره‌هایی مانند AZ-400، آموزش‌هایی دقیق در زمینه پیاده‌سازی خط توسعه مداوم (CI/CD)، استفاده از GitHub Actions، Azure Pipelines، و مدیریت منابع با استفاده از PowerShell و ARM Template ارائه می‌دهند. این تغییر جهت‌گیری، آموزش مایکروسافت را وارد فاز جدیدی کرده که کاملاً با نیاز بازار کار هماهنگ است و متخصصان را آماده کار در سازمان‌های مدرن و مبتنی بر Cloud می‌کند.مایکروسافت با معرفی کردن این سرویس در واقع در حوزه آموزش برنامه نویسی نیز تحول ایجاد کرد و برنامه نویسی دواپس و آژور را به تخصص های لازم در دنیا معرفی کرد.
آموزش مایکروسافت از دوره‌های ویندوز سرور تا آموزش‌های ابری Azure، بازتابی از تحولات صنعت IT در جهان است. در گذشته، یادگیری مدیریت اکتیودایرکتوری و سرویس‌های شبکه پایه اصلی آموزش‌ها بود. اما امروز، مهارت‌هایی مثل طراحی راهکارهای Cloud-native، پیاده‌سازی سیستم‌های مقیاس‌پذیر و مدیریت DevOps به کلید موفقیت در بازار تبدیل شده‌اند. آموزش‌های سنتی هنوز هم برای درک زیرساخت‌ها مفیدند، اما آینده آموزش مایکروسافت به طور کامل در فضای ابری رقم خواهد خورد. آشنایی با دوره‌های Azure و شرکت در آزمون‌های جدید، فرصت‌های شغلی داخلی و بین‌المللی بسیار مناسبی را برای متخصصان فناوری اطلاعات فراهم خواهد کرد.
دوره‌های سنتی MCSE و MCSA به متخصصان کمک می‌کردند تا زیرساخت‌های داخلی سازمان‌ها را طراحی و مدیریت کنند. اما امروزه با ظهور فناوری‌های ابری، مایکروسافت با دوره‌های Azure نیازهای جدید بازار را هدف قرار داده است. این دوره‌ها نه‌تنها به روزتر و کاربردی‌تر هستند، بلکه مسیر شغلی پویاتری برای متخصصان IT فراهم می‌کنند. اگر به دنبال پیشرفت حرفه‌ای در حوزه فناوری اطلاعات هستید، شرکت در دوره‌های Azure به‌ویژه AZ-104، AZ-305 و AZ-400 می‌تواند یکی از بهترین انتخاب‌های شما باشد.
