چارتر کشتی یک قرارداد است که طی آن مالک کشتی، کشتی خود را به فرد یا شرکت دیگری اجاره می‌دهد. این قرارداد می‌تواند به اشکال مختلفی باشد:
1. چارتر کرایه‌ای (Voyage Charter) در این نوع چارتر، مالک کشتی کشتی خود را برای یک سفر یا چند سفر خاص اجاره می‌دهد. مستاجر مسئول پرداخت هزینه‌های سوخت، بارگیری و تخلیه کالا و سایر هزینه‌های عملیاتی است.
2. چارتر اجاره‌ای (Time Charter) در این نوع چارتر، مالک کشتی کشتی خود را برای یک دوره زمانی مشخص (مثلاً یک سال) اجاره می‌دهد. مستأجر مسئول هزینه‌های سوخت و سایر هزینه‌های عملیاتی است.
3. چارتر سرانجام‌داده (Bareboat Charter) در این نوع چارتر، مالک کشتی کشتی خود را به‌صورت “سرانجام داده” یعنی بدون خدمه به مستأجر واگذار می‌کند. مستاجر مسئول تمام هزینه‌های عملیاتی و نگهداری کشتی است.
این قراردادها می‌توانند بر اساس نیاز و شرایط طرفین به شکل‌های مختلف تنظیم و تغییر داده شوند.
چارتر کشتی شامل شرایط و قراردادهای متعددی است که باید در نظر گرفته شوند. اینها برخی از مهم‌ترین شرایط چارتر کشتی هستند:
1. نوع چارتر:
چارتر اجاره‌ای (تایم چارتر)
چارتر سفر (وویج چارتر)
چارتر رهن (بره چارتر)
چارتر دریایی (بیل آو لیدینگ)
2. مشخصات کشتی:
ابعاد و ظرفیت کشتی
سرعت و محدودیت‌های دریانوردی
سیستم‌های ایمنی و امنیتی
3. طول مدت چارتر:
چارتر کوتاه‌مدت (روزانه)
چارتر بلندمدت (ماهانه یا سالانه)
4. مسیر و محدوده‌های جغرافیایی:
مبدأ و مقصد بار
محدودیت‌های منطقه‌ای (آب‌های بین‌المللی، آبراه‌ها، بنادر خاص)
5. شرایط بارگیری و تخلیه:
زمان‌بندی و محل‌های بارگیری/تخلیه
مسئولیت‌ها و هزینه‌های مربوطه
6. مالیات، بیمه و مسائل حقوقی:
مالیات‌های مربوطه
پوشش‌های بیمه‌ای (حمل و نقل، خسارات، مسئولیت)
قوانین و مقررات حاکم
7. هزینه‌ها و نحوه پرداخت:
نرخ کرایه چارتر
هزینه‌های سوخت، بنادر، خدمات
شرایط و زمان‌بندی پرداخت‌ها
این موارد به‌عنوان شرایط اصلی چارتر کشتی شناخته می‌شوند که باید در قرارداد چارتر مشخص شوند.
چارتر کشتی دارای ویژگی‌های مختلفی است که به شرح زیر است:
1. انعطاف‌پذیری:
امکان چارتر کشتی برای مدت کوتاه یا بلند
امکان تغییر مسیر و جهت‌گیری بار
قابلیت انتخاب از میان انواع کشتی‌های موجود
2. پوشش ریسک:
انتقال ریسک‌های دریانوردی به مالک کشتی
پوشش بیمه‌ای برای حوادث و خسارات احتمالی
3. کنترل و نظارت:
امکان نظارت بر عملیات کشتی توسط چارترکننده
مدیریت فرآیندهای بارگیری، حمل و تخلیه
4. هزینه‌های قابل پیش‌بینی:
تعیین نرخ کرایه چارتر در قرارداد
پرداخت هزینه‌ها در زمان‌های مشخص
5. استفاده بهینه از ناوگان:
امکان استفاده از ظرفیت خالی کشتی‌ها
تخصیص کشتی به مناسب‌ترین مسیرها و بار
6. انعقاد قرارداد مدت‌دار:
امکان برنامه‌ریزی و تأمین بار بلندمدت
افزایش اطمینان در عملیات حمل و نقل دریایی
این ویژگی‌ها باعث می‌شوند که چارتر کشتی به یکی از گزینه‌های مطلوب صاحبان بار تبدیل شود.
انواع بارهایی که معمولا با چارتر کشتی حمل دریایی بین المللی می‌شوند شامل موارد زیر است:
1. کالاهای حجیم و سنگین:
مانند ماشین‌آلات صنعتی، تجهیزات سنگین، مواد اولیه معدنی و غیره
این نوع بارها نیاز به کشتی‌های مناسب با ظرفیت بالا دارند که معمولاً با چارتر تأمین می‌شوند.
2. کالاهای فله (Bulk Cargo)
مانند غلات، مواد معدنی، زغال‌سنگ و مواد اولیه صنعتی
این کالاها معمولا به‌صورت فله (بدون بسته‌بندی) حمل می‌شوند و نیاز به کشتی‌های بزرگ با تانک‌های مخصوص دارند.
3. کالاهای مایع:
مانند نفت خام، فرآورده‌های نفتی، مواد شیمیایی و غیره
این کالاها نیاز به کشتی‌های مخصوص با تانک‌های عایق‌دار و سیستم‌های پیشرفته دارند.
4. کالاهای خاص:
مانند کانتینرها، خودروها، تجهیزات نظامی و غیره
این کالاها نیاز به امکانات و تجهیزات خاصی در کشتی دارند.
ملاحظات مهم در چارتر کشتی شامل ظرفیت بار، تجهیزات حمل و نقل، دسترسی به بنادر، جداسازی بارها، ایمنی و مقررات زیست‌محیطی است که باید هنگام انتخاب نوع چارتر و کشتی در نظر گرفته شود.
در انتخاب نوع چارتر کشتی مناسب چند عامل مهم باید در نظر گرفته شود:
1. مدت زمان مورد نیاز برای حمل و نقل کالا:
چارتر کرایه‌ای (Voyage Charter) مناسب برای سفرهای کوتاه‌مدت است.
چارتر اجاره‌ای (Time Charter) مناسب برای نیازهای بلندمدت است.
2. میزان کنترل مورد نیاز بر عملیات حمل و نقل:
در چارتر سرانجام داده (Bareboat Charter) مستاجر کنترل بیشتری بر عملیات دارد.
در چارتر اجاره‌ای و کرایه‌ای، مالک کشتی کنترل بیشتری دارد.
3. بودجه و هزینه‌های مورد نظر:
چارتر سرانجام‌داده هزینه‌های عملیاتی بالاتری برای مستاجر دارد.
چارتر کرایه‌ای و اجاره‌ای هزینه‌های متغیرتری دارند.
4. نوع بار و مقصد:
برای بارهای خاص و مقاصد خاص، ممکن است یک نوع چارتر مناسب‌تر باشد.
با در نظر گرفتن این عوامل، سازمان‌ها می‌توانند نوع چارتر مناسب را انتخاب کنند که با نیازها و شرایط خاص خود بهترین تناسب را داشته باشد.
برای حمل کالاهای مایع با چارتر کشتی، چند عامل مهم باید در نظر گرفته شود:
1. نوع و خصوصیات کالای مایع:
مواد شیمیایی، نفت خام، فرآورده‌های نفتی و… هر کدام نیازهای متفاوتی دارند.
بر اساس خواص فیزیکی و شیمیایی کالا، باید کشتی مناسب انتخاب شود.
2. ظرفیت و تجهیزات کشتی:
کشتی‌های مخصوص حمل مواد مایع باید دارای تانک‌های عایق و سیستم‌های کنترل دما و فشار باشند.
ظرفیت کشتی باید متناسب با حجم بار مایع باشد.
3. مقصد و مسیر حمل و نقل:
برخی بنادر امکانات خاصی برای تخلیه بارهای مایع دارند.
طول مسیر و شرایط آب‌وهوایی می‌تواند بر انتخاب نوع کشتی تأثیر بگذارد.
4. مسائل ایمنی و زیست‌محیطی:
امکانات ایمنی مانند سیستم‌های اعلام و اطفای حریق برای بارهای خطرناک ضروری است.
رعایت ملزومات زیست‌محیطی مانند جلوگیری از آلودگی آب‌وهوا باید لحاظ شود.
5. هزینه‌ها و تعهدات قراردادی:
هزینه‌های چارتر، سوخت، بیمه و عملیات بار باید در نظر گرفته شود.
تعهدات و مسئولیت‌های طرفین قرارداد باید روشن باشد.
با توجه به این عوامل، شرکت‌ها می‌توانند نوع چارتر مناسب (مانند چارتر اجاره‌ای یا چارتر کرایه‌ای) را برای حمل کالاهای مایع انتخاب کنند.
برای حمل مواد شیمیایی خطرناک، چارتر اجاره‌ای کشتی توصیه می‌شود. این نوع چارتر دارای مزایای زیر است
1. کنترل بیشتر بر کشتی:
در چارتر اجاره‌ای، شرکت حمل و نقل کنترل بیشتری بر مدیریت و عملیات کشتی دارد.
این موضوع اهمیت زیادی در حمل مواد خطرناک دارد.
2. امنیت و ایمنی بیشتر:
کشتی‌های چارتر اجاره‌ای معمولاً مجهز به تجهیزات ایمنی پیشرفته‌تری هستند.
خدمه آموزش‌دیده‌تر و با تجربه‌ای در این کشتی‌ها مشغول به کار هستند.
3. انعطاف پذیری بیشتر:
در چارتر اجاره‌ای، شرکت حمل و نقل می‌تواند کشتی را بر اساس نیازهای بار شیمیایی خود سفارشی کند.
تغییرات و برنامه‌ریزی‌های لازم برای حمل ایمن مواد خطرناک راحت‌تر است.
4. مدیریت ریسک بهتر:
در چارتر اجاره‌ای، ریسک‌های عملیاتی و قانونی بیشتر به عهده شرکت کشتیرانی است.
این موضوع امنیت و اطمینان خاطر بیشتری را برای حمل مواد شیمیایی خطرناک فراهم می‌کند.
بنابراین، چارتر اجاره‌ای کشتی گزینه مناسب‌تری برای حمل مواد شیمیایی خطرناک است.
