دیروز شما اولین قسمت از تاریخچه کامپیوترها را با ترنجی دیدید. امروز نیز ترنجی به همراه شماست تا با هم نگاهی بیندازیم بر برترین شرکت‌ها و بزرگ‌ترین رایانه‌های آن دوران، و این‌بار، دیگر افراد بزرگ در کار نیستند، بلکه افراد بزرگ، در قالب شرکت‌ها، کامپیوترها را چندین گام به جلو ارتقاء دادند. همراه ترنجی باشید.
استیو جابز همیشه تاکید داشته که اگر می‌خواهید موفق شوید، به دنبال علاقه‌تان بروید. اگر دوست دارید تا جهان را با فکر خود متحول سازید، از زمان نهایت استفاده را ببرید، و جمله‌ی بالا، همیشه از ارزش‌مندترین جملات آن‌هایی بوده‌است که آن را جدی گرفته‌اند. کامپیوتر هم نتیجه ایده‌های افرادی چون جان ماکلی و جان وینسنت بوده‌است! فکر کنید که در ۱۰۰ سال گذشته، در آن زمان که تکنولوژی در سطج و لول پایین‌تری نسبت به الآن بود، کسانی هم بودند که به زندگی دیجیتالی و وسایل الکتریکی فکر می‌کردند. آنها همان اعجوبه‌هایی هسنتد، که با فکر خود جهانی را ساختند که می‌خواستند.
دیروز ما در رابطه با کامپیوترهای نسل اولی، به‌طور کامل صحبت کردیم و چیزی از قلم نیفتاد. امروز نیز در رابطه با کامپیوترهای نسل دوم و سوم صحبت می‌کنیم اما به این موضوع اشاره کنیم که ممکن است برخی قسمت‌ها، با اصل و واقعیت داستان کمی تناقض داشته باشد! همانطور که در قسمت یک (بخش «سخنی با خواننده») گفتیم، منابع بسیاری در رابطه با تاریخ کامپیوترها در دست داریم. اما معتبر بودن آنها، بحث مهم‌تری از منبع بودن آن‌هاست. بهترین منبعی که در اینترنت برای تاریخ کامپیوترها یافت می‌شود، وب‌سایت تاریخچه کامپیوترهاست که مدت زمان بسیار زیادی از ساخت آن می‌گذرد، و من نیز از آن به عنوان منبع اصلی جهت ویرایش تناقض‌ها استفاده کرده‌ام.
در کامپیوترهای نسل اول، از ویژگی دو حالته بودن خلأ که وسیله‌ای الکترونیکی است و می‌تواند خاموش یا روشن باشد، بهره گرفته شده بود و در اغلب آنها هم لامپ خلأ در قسمت محاسبات و منطق به‌کار رفته بود.
سیستم‌های نسل اولی، حجم و حافظه‌ی زیادی را اشغال می‌کردند و دقیقا در نسل اول همین موضوع، تبدیل به مشکلات بزرگی شده بود که دانشمندان و نوابغ تا سالیان سال از پس حل آن بر نیامدند و اکثرا هم این نسل از کامپیوترها دارای اندازه‌ای بزرگ بودند، و میزان حافظه، سرعت و دقت در آنها با وجود پیشرفت‌هایی که در دهه‌های مختلف داشتند، به شدت کم بود! به دلیل این‌که لامپ خلأ و ایجاد گرمای زیاد، باعث استفاده محدود و چند ساعته در روز از این سیستم‌ها می‌شد، شرکت‌ها به فکر استفاده از ترانزیستور افتادند تا مشکلات آن زمان به راحتی حل شود. در همین موقع بود که تقریبا استفاده از ترانزیستور تبدیل به یک استاندارد و امری عادی شده بود و تمامی شرکت‌های بزرگ تا به امروز از آن استفاه می‌کنند.
ویژگی یا ویژگی‌های مفیدی که در نسل دوم ایجاد شده بودند، ظرفیت و حافظه بیشتر به نسبت نسل قبل و سرعت بالاتر و کوچک‌تر و قابل اطمینان بودن آن بود. بگذریم! در فاصله زمانی سال‌های ۵۸ تا ۶۴ میلادی، شرکت‌های کامپیوتری ان‌سی‌آر، آی‌بی‌ام، و سی‌دی‌سی کامپیوترهای مختلف بر مبنای الکترونیک ساخته بودند و نتیجه همین فعالیت‌ها، ساخت اولین مینی کامپیوتر جهان در سال ۶۳ به اسم پی‌دی‌پی ۸ توسط شرکت دک بود.
اگر بیشتر هم وارد تاریخ کامپیوترهای نسل دومی بشویم، بجز استفاده از ترانزیستورها و بالارفتن ظرفیت حافظه و سرعت و دقت عمل، دیگر چیز عجیب و یا بزرگی به چشم‌مان نمی‌خورد! آن زمان حکایت این روزها بود که تلفن‌های هوشمند فقط از نظر سخت‌افزاری تغییرات و نوآوری دارند و کامپیوترهای نسل دوم همین روند را داشتند تا این‌که در نسل سوم پیشرفت‌های اساسی حاصل شد.
اگر جمع ببندیم، تازه دوران شرکت‌های بزرگ با کامپیوترهای نسل ۲ به دلیل اختیارات بالاتر شروع شده بود و در همین حین، کم‌کم آی‌بی‌ام تبدیل به یک غول بزرگ می‌شد… (البته ما منکر بزرگ بودن آی‌بی‌ام در زمان‌های قبلی نیستیم چرا که در همان زمان هم بسیار جلوتر از دیگران بود اما دقیقا با روی کار آمدن کامپیوترهای نسل دومی و سومی آی‌بی‌ام هم دوبرابر از قبل می‌درخشید). شما چه می گویید؟
مدارهای مجتمع یا IC
بارزترین ویژگی در کامپیوترهای نسل سه، استفاده از مدارهای مجتمع یا آی سی (IC)، در قسمت‌های مختلف ساختمان کامپیوتر بود. هر مدار، از ۱۰۰ عنصر منطقی تشکیل می‌شد و در هر عنصر منطقی، ۱۰ عنصر الکترونیکی کار گذاشته شده بود (ترانزیستورها و دیودها*).
جای‌گذاری این مدارها به‌طوری بود که به روش خاصی در سطحی به اندازه ۱ cm مربع، این قطعات جای داده شده بودند یا به عبارتی تجمع پیدا می‌کردند! و بدین لحاظ اندازه و حجم کامپیوترهای نسل سوم در قیاس با نسل دوم و اول، بسیار کاهش یافته بود یا به قول معروف جمع‌وجورتر شده بود.
بزرگ‌ترین یا تحولی عظیم در نسل سوم، ساختن و استفاده از وسایل ظبط اطلاعات با قابلیت دسترسی مستقیم بود. بدین ترتیب، کامپیوتر قادر بود به هر یک از اجزاء اطلاعات ذخیره شده، در کسری از ثانیه و کمتر از آن‌چه در ذهن شماست، به محتویات دسترسی پیدا کند. ویژگی بزرگ بعدی، امکان استفاده همزمان چندین کاربر از یک کامپیوتر بود! زمانی که برای اولین‌بار واژه‌ی User معنا پیدا کرد. این کامپیوترها برخلاف نسل قبلی، که فقط در یکی از دو محیط علمی و غیر علمی قادر به استفاده بودند، می‌توانستند در هر دو محیط هم یعنی در هر دو محیط علمی / غیر علمی مورد استفاده قرار گیرند.
سرعت عملیات در کامپیوترهای نسل ۳ به مقدار بسیار زیادی افزایش یافته بود دقیقا زمانی که حجم کمی اشغال می‌شد و کارایی بالا یکی از پیشرفت‌ها محسوب می‌شد! عملیات حسابی و منطقی، در مایکرو ثانیه (یک میلیونیم ثانیه) و حتی نانو ثانیه (یک بیلیونیم ثانیه) انجام می‌شدند.
در سال ۱۹۶۴ به بعد و تا سال ۱۹۷۱، آی‌بی‌ام و جنرال الکتریک، به همراه چند شرکت باروز، یونیواک، آرسی‌ان، ان‌سی‌آر، سی‌دی‌سی، هانیول و دیگر شرکت‌ها (شرکت‌های کوچکی بودند که به اندازه‌ی شرکت‌های نام برده شده معروفیت نداشتند اما تعدادشان بالا بود)، کامپیوترهای نسل سوم بسیار بسیار بسیار قدرت‌مندی را روانه بازار کردند! مخصوصا یکی از محبوب‌های آن زمانه یعنی شرکت دک (اولین و برترین شرکت در زمینه ساخت مینی کامپیوترهای آن زمان) که با تولید مینی کامپیوترهای پی‌دی‌پی ۱۰ و پی‌دی‌پی ۱۱، راه را برای پیشرفت سریع کامپیوترهای کوچک در دستور کار دیگر شرکت‌ها باز کرد. این شرکت محبوب، هزاران پی دی پی و مینی کامپیوتر را روانه بازار آن دوران کرد.
همانطور که گفته شد، در کامپیوترهای نسل دوم و سوم، میزان حافظه و اندازه‌ای که توسط اجزای رایانه اشغال می‌شد، به‌نسبت نسل اول بسیار پیشرفت داشت. شرکت‌ها هم روزبه‌روز با قدرت بیشتری کار می‌کردند! حال که شما دو قسمت از مطلب تاریخچه کامپیوتر را مطالعه کرده اید، آیا تابه‌حال این سوال برایتان پیش آمده است که چرا شرکت‌های بزرگی چون ای‌بی‌ام دیگر در بین ما حضور ندارند؟ و شرکت اپل بسیار محدود به تلفن‌ها شده‌است؟ سوالات بسیاری برای ما پیش آمده و جواب‌های گنگی به ما داده‌اند، اما چیزی که معلوم است، کامپیوترها روزبه‌روز پیشرفته‌تر از قبل می‌شوند! من فکر می‌کنم نسل‌های بعدی از کامپیوتر، همان تلفن تعریف شوند!
تراشه‌هایی کوچک، سیستم‌عامل‌های هوشمند، دستیارهای صوتی با هوش‌مصنوعی بسیار بالا، و در نهایت اندازه‌ای به وسعت چند اینچ! شما چه می‌گویید؟ آیا من درست می‌گویم؟ فردا همین موقع با قسمت سوم از تاریخچه کامپیوترها روبرو می‌شوید. نظرات و ایده‌های خود را با ترنجی در میان بگذارید.
