بارش شهابی برساوشی امشب به اوج خود می‌رسد؛ چگونه تماشا کنیم؟

بارش شهابی احتمالاً خیره‌کننده نیمه‌های امشب به اوج خود خواهد رسید. بارش شهابی برساوشی سالانه اواخر شب ۱۲ اوت و اوایل شب ۱۳ اوت به اوج خود می‌رسد و این بهترین زمان برای تماشای این آتش‌بازی آسمانی است.

شهاب‌ها توسط قطعات کوچک میان‌سیاره‌ای به‌نام شهاب‌سنگ ایجاد می‌شوند. این اجرام از سیارک‌ها کوچک‌تر بوده و ابعادی از یک دانه برنج تا یک تخته‌سنگ یک متری دارند. آن‌ها هنگام ورود با سرعت زیاد به جو زمین، تحت گرمایش آئرودینامیکی داغ و ملتهب می‌شوند و ناظران زمینی نقاط نورانی متحرک با سرعت زیاد را می‌بینند.

اگر شهاب به‌قدر کافی بزرگ باشند، ممکن است قطاری از ذرات درخشان از خود به‌جای بگذارند که معمولاً ظرف چند ثانیه محو می‌شود. شهاب‌ها دم ندارند، این سوءبرداشت موجب شده که گاهی با دنباله‌دارها اشتباه گرفته شوند که به‌مراتب آرام‌تر حرکت کرده و دنباله‌دارند. یک دنباله‌دار به مدت هفته‌ها یا ماه‌ها قابل‌مشاهده است درحالی‌که یک شهاب ظرف یک یا دو ثانیه محو می‌شود.

نقشه زیر از آسمان، کانون بارش شهابی برساوشی را نشان می‌دهد که بین صورت فلکی ذات‌الکرسی (Cassiopeia) و برساوش (Perseus) است و در نقشه زیر با علامت + با عنوان Perseid radiant نام‌گذاری شده است. منظور از این نقطه، کانون بارش است و به این معناست که اکثر شهاب‌های این بارش شهابی، از این نقطه دور و به‌نوعی ساطع می‌شوند.

منشأ یک بارش شهابی

شهاب‌سنگ‌ها در سراسر منظومه شمسی پخش‌شده‌اند، بنابراین ممکن است در هر شبی از سال شاهد شهاب باشید؛ به این موارد شهاب‌های پراکنده می‌گویند. اما برخی جاها، تراکم بیشتری از شهاب‌سنگ‌ها هست که معمولاً در مدار همان دنباله‌دار یا سیارکی پرواز می‌کنند که به‌مرور جرم خود را در طول مدارش ازدست‌داده است.

بارش شهابی برساوشی متناظر با دنباله‌دار سویفت تاتل (Swift-Tuttle) است که در سال ۱۸۶۲ کشف و آخرین بار در سال ۱۹۹۲ مشاهده شد. این دنباله‌دار، بار دیگر در ۲۱۲۶ به نزدیکی زمین خواهد رسید.

وقتی زمین از درون تراکمی از شهاب‌سنگ‌ها بگذرد، تعداد بیشتری شهاب ایجادشده و بارش شهابی نام می‌گیرد. این شهاب‌ها هرجایی از آسمان ممکن است ظاهر شوند، اما دنباله هرکدام را بگیرید و به عقب امتداد دهید، به نظر خواهد رسید که همگی از نقطه‌ای از آسمان که “کانون بارش” نامیده می‌شود حرکت کرده‌اند.

کجا به دنبال این شهاب‌ها باشیم؟

نام بارش‌ها معمولاً برگرفته از محل کانون آن‌هاست. بنابراین در این مورد هم برساوشی به این معناست که نزدیک صورت فلکی برساوش که بین صورت فلکی ذات‌الکرسی و ستاره عیوق (Capella) است، قرارگرفته و در شکل بالا می‌توانید ببینید. جهت عمومی آن شمال کمی متمایل به شرق است.

اگر مستقیماً به سمت کانون نگاه کنید، به نظر خواهد رسید که شهاب‌ها مستقیماً به سمت شما آمده و از یک‌طرفتان رد می‌شوند که به دلیل پرسپکتیو است، این شهاب‌ها معمولاً طول و زمان کوتاهی دارند. اگر دید خود را به‌قدر کافی از کانون دور کنید، شهاب‌هایی که می‌بینید که طولانی‌تر هستند و به دلیل جهاتی است که زمین در حال حرکت در فضا طی‌ می‌کند.

البته یکی از راه‌های خوب هم این است که دراز بکشید و با چشمانی باز و حواس‌جمع بالای سرتان را نگاه بکنید، میدان دید چشم ما به‌قدری گسترده‌ است که تعداد زیادی از شهاب‌ها را می‌توانید شکار کنید.

اغلب کلمه بارش شهابی انتظار مردم را خیلی بالا می‌برد. بهتر است بدانید که در شب‌های عادی هر ساعت حدود پنج شهاب، کمتر یا بیشتر می‌توانید در آسمان ببینید، درحالی‌که در شرایط خوب و آسمان بسیار تاریک در یک شب بارش شهابی، می‌توانید حداکثر انتظار حدود ۹۰ شهاب در ساعت را اگر به بالای سر خود متمرکز شوید، داشته باشید یعنی به عبارتی سه شهاب در هر دو دقیقه می‌توانید ببینید.

بارش شهابی برساوشی امسال خوب و ویژه است، چراکه ماه تقریباً نو است و تا حدود ۵ صبح طلوع نخواهد کرد.

شهاب‌ها را بشنویم (؟)

وقتی یک شهاب‌سنگ وارد اتمسفر بالایی زمین می‌شود، مولکول‌های هوا را برانگیخته ساخته و خطی از نور و دنباله‌ای از گازهای یونیده شده پشت سر خود به طول ده‌ها کیلومتر به‌جا می‌گذارد (یک سهمی گون بلند). این دنباله‌ی پلاسمایی ممکن است از یک ثانیه تا حتی گاهی چند دقیقه دوام داشته باشد. این اتفاق در ارتفاعات حدود ۸۵ الی ۱۰۵ کیلومتر رخ می‌دهند و این دنباله‌ها قادر به منعکس کردن امواج رادیویی ارسال‌شده از فرستنده‌های زمینی هستند؛ درست مانند نور که از سطح یک آینه منعکس می‌شود. انعکاس امواج رادیویی همچنین اکو رادیویی یا “پینگ” نامیده می‌شوند.

برای شنیدن این اکوها نیاز به یک فرستنده قوی VHF نه‌چندان نزدیک و نه‌چندان دور از شما، یک آنتن تلویزیون، یک گیرنده VHF و اندکی صبر نیاز دارید.

یک شناساگر در ناحیه چندملیتی واشنگتن دی سی اکنون یک آنتن یاگی را به سمت برج تلویزیونی در کانادا که کانال ۲ آنالوگ را مخابره می‌کند نشانه رفته و فرکانسش حدود ۵۵٫۲۴ مگاهرتز است. نتیجه آن در سایت www.livemeteors.com به‌رایگان در اختیار همه است. به این سایت رفته و به‌رایگان به صدای شهاب‌ها گوش فرا دهید.

راهنمایی‌هایی برای رصد

آسمان تاریک برای رصد مناسب‌تر است و در شهرها که دارای آلودگی نوری هستند، فقط موارد درخشان را، آن‌هم نه با عظمت واقعی خواهید دید. لباس گرم بپوشید یا همراه داشته باشید، چراکه پس از نیمه‌شب حتی در تابستان نیز هوا می‌تواند در برخی نواحی بسیار سرد شود. روی جایی یا صندلی‌ای بنشینید که بتوانید بالای سرتان را هم ببینید و کلاً به آسمان اطراف احاطه داشته باشید.

نکته بسیار مهم حداقل گذراندن ۲۰ دقیقه در تاریکی شب است که چشم شما به این شرایط نور عادت کند. خودتان را با دوربین دوچشمی و تلسکوپ درگیر نکنید، چراکه خیلی کم به کارتان می‌آیند یا بهتر است بگوییم در این مورد اصلاً به درد نمی‌خورند. بهترین ابزار شما در این مورد دو چشم توانمندتان است.

یکی از کارهای جالبی که طرفداران عکاسی می‌توانند انجام دهند که بهتر است ترجیحاً با یک DSLR مجهز به لنز واید (زیر ۱۸ میلی‌متر) و یک سه‌پایه محکم انجام شود، این است که دوربین را به سمت کانون بارش و کمی رو به بالا نشانه بروید، شاتر را به مدت یک دقیقه باز بگذارید و دوباره این کار را تکرار کنید. در برخی عکس‌ها یکی یا حتی دو شهاب خواهید دید و با ادغام عکس‌ها می‌توانید عکس‌هایی نفس‌گیر خلق کنید و می‌توانید عکس‌های خود را به ایمیل درج‌شده زیر بیوگرافی نویسنده این مطلب بفرستید تا با رعایت کپی‌رایت با نام شما همین‌جا درج شود (در صورت تمایل واترمارک کنید).

بااینکه اوج بارش امشب و شب بعد است، به این سرعت فروکش نمی‌کند و تا یک هفته بعد انتظار بارش خوبی داشته باشید.