در بازار خودروی ایران، «بیمه شخص ثالث» یکی از مهمترین الزامات قانونی و مالی برای هر مالک خودرو است. بسیاری از خریداران و فروشندگان خودرو در زمان معامله، فقط روی قیمت خودرو، مدل، کارکرد و وضعیت فنی تمرکز میکنند و موضوع بیمه را به حاشیه میبرند؛ در حالیکه کوچکترین غفلت در این بخش میتواند مشکلات زیادی بههمراه داشته باشد.
در این مقاله، بهصورت ساده و مرحلهبهمرحله توضیح میدهیم چرا داشتن بیمه شخص ثالث ضروری است و در زمان انتقال مالکیت خودرو چه نکات قانونی باید رعایت شود، مراحل انتقال مالکیت چیست و هرکدام از خریدار و فروشنده از چه جهتهایی باید دقت بیشتری داشته باشند. در نهایت، نکات کلیدی آن را نیز مرور میکنیم.
بیمه شخص ثالث تنها بیمهای است که برای تمام وسایل نقلیه در ایران الزامی است و نداشتن آن، علاوه بر جریمه، میتواند منجر به توقیف خودرو توسط پلیس شود.
در تصادفات رانندگی، معمولاً خسارت فقط متوجه خود راننده نیست؛ بلکه اشخاص ثالث (دیگران) شامل رانندگان خودروهای دیگر، سرنشینان، عابران پیاده و اموال عمومی نیز متضرر میشوند. قانونگذار برای حمایت از این افراد و کاهش تنشهای مالی و حقوقی، بیمه شخص ثالث را اجباری کرده است. بهطور خلاصه، داشتن بیمه شخص ثالث مزایای زیر را بههمراه دارد:
امروزه با توسعه پلتفرمهای دیجیتال، امکان خرید بیمه آنلاین برای بیمه شخص ثالث فراهم شده است؛ یعنی بدون مراجعه حضوری و در چند دقیقه میتوان بیمهنامه جدید صادر کرد یا بیمه فعلی را تمدید نمود. این موضوع، فرآیند مدیریت بیمه در زمان انتقال مالکیت خودرو را نیز سادهتر کرده است.
پوششهای بیمه شخص ثالث شامل دو بخش اصلی خسارت مالی و خسارت جانی است که هر دو نقش مهمی در تأمین امنیت مالی رانندگان و زیاندیدگان دارند. خسارت مالی مربوط به آسیبهایی است که به اموال اشخاص ثالث وارد میشود؛ مانند خسارت به خودرو، دیوار ساختمان، گاردریل جاده یا سایر اموال عمومی و خصوصی. در چنین شرایطی، شرکت بیمه هزینههای لازم را از محل بیمه شخص ثالث راننده مقصر پرداخت میکند و فرد زیاندیده میتواند بدون نیاز به پیگیری مستقیم از مقصر، خسارت خود را از بیمه دریافت کند.
در بخش خسارت جانی، بیمه شخص ثالث هزینههای ناشی از آسیبهای جسمی افراد را پوشش میدهد؛ این موارد شامل هزینه درمان، شکستگی، نقص عضو، ازکارافتادگی، دیه فوت و سایر صدمات بدنی وارد شده به اشخاص ثالث است. در صورتی که فردی در حادثه رانندگی مصدوم یا فوت شود، شرکت بیمه هزینهها را مطابق تعهدات بیمهنامه پرداخت خواهد کرد. علاوه بر این، از سال ۱۳۹۵ پوشش حوادث راننده نیز به بیمه شخص ثالث افزوده شده که خسارات جانی وارد شده به راننده مقصر را نیز جبران میکند.
یکی از موضوعات مهم، وضعیت بیمه شخص ثالث در زمان خرید و فروش خودرو است. از نظر حقوقی، بیمه شخص ثالث به خودرو وابسته است، نه به مالک خودرو؛ یعنی در حالت عادی، با انتقال مالکیت خودرو، بیمهنامه روی همان خودرو میماند و نیازی به خرید مجدد بیمه شخص ثالث یا تغییر اطلاعات بیمهنامه نیست.
همچنین تخفیفهای عدم خسارت در بیمه شخص ثالث به نام بیمهگذار ثبت میشوند و وابسته به خودرو نیستند؛ به همین دلیل، هنگام فروش ماشین این تخفیفها به مالک جدید منتقل نخواهند شد. انتقال تخفیف فقط زمانی امکانپذیر است که نوع وسیله نقلیه یکسان باشد؛ برای مثال، تخفیف خودروی سواری تنها به یک خودروی سواری دیگر قابل انتقال است و تخفیف مربوط به موتورسیکلت نیز فقط به موتورسیکلت منتقل میشود.
از سوی دیگر، قانون اجازه میدهد این تخفیفها تنها به بستگان درجهیک شامل پدر، مادر، همسر یا فرزند منتقل شوند و امکان واگذاری آنها به خریدار خودرو وجود ندارد؛ این محدودیت طبق اصلاحیه بهمن ۱۳۹۹ اعمال شده است. نکته مهم دیگر این است که انتقال تخفیف عدم خسارت تنها یک بار مجاز است و پس از انجام این انتقال، دیگر امکان واگذاری دوباره آن وجود نخواهد داشت.
بهصورت کلی، مراحل انتقال مالکیت خودرو را میتوان به سه گام اصلی تقسیم کرد:
در این مرحله، خریدار و فروشنده روی قیمت، شرایط پرداخت، وضعیت فنی و ظاهری خودرو توافق میکنند. همزمان، مدارک خودرو شامل کارت خودرو، برگ سبز، معاینه فنی و بیمه شخص ثالث بررسی میشود.
طرفین به دفتر اسناد رسمی مراجعه میکنند تا سند انتقال رسمی تنظیم شود. این سند، مالکیت خودرو را از نظر حقوقی به خریدار منتقل میکند.
خریدار و فروشنده با مدارک هویتی و اسناد خودرو به مرکز تعویض پلاک مراجعه میکنند. در این مرحله، پلاک قبلی از خودرو باز شده و پلاک جدید به نام خریدار صادر و نصب میشود. اطلاعات بیمه نیز معمولاً در این فرایند کنترل میشود تا خودرو دارای بیمه معتبر باشد. اگر خودرو بیمه شخص ثالث نداشته باشد امکان تغییر پلاک آن وجود نخواهد داشت.
خریدار معمولاً تصور میکند با تعویض پلاک و تنظیم سند، کار تمام شده است؛ اما از منظر بیمه، چند نکته بسیار مهم وجود دارد:
فروشنده نیز مسئولیتهای مهمی دارد که نادیده گرفتن آنها میتواند حتی بعد از فروش خودرو، برای او دردسر ایجاد کند:
از مهمترین نکات در زمان انتقال مالکیت خودرو میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
بیمه شخص ثالث فقط یک اجبار قانونی نیست، بلکه سپری برای جبران خسارتهای مالی و جانی در تصادفات است. در زمان معامله خودرو، خریدار و فروشنده باید علاوه بر قیمت و وضعیت فنی، به اعتبار بیمه، سقف تعهدات و وضعیت تخفیفهای عدم خسارت هم توجه کنند؛ چون این تخفیفها به نام بیمهگذار ثبت میشود و فقط یکبار و آن هم طبق قانون به بستگان درجه یک قابل انتقال است. استفاده از سامانههای خرید بیمه آنلاین نیز کمک میکند که خرید و تمدید بیمهنامه سریعتر، شفافتر و بدون مراجعه حضوری انجام شود و ریسکهای بعد از معامله به حداقل برسد.
سوالات متداول
خیر. تخفیف عدم خسارت به نام بیمهگذار ثبت میشود و با فروش خودرو به خریدار منتقل نمیشود؛ فقط خود بیمهنامه تا پایان اعتبار همراه خودرو میماند.
طبق قانون، انتقال تخفیف فقط یکبار و فقط به بستگان درجهیک مانند پدر، مادر، همسر یا فرزند و آن هم برای خودروی همنوع (مثلاً سواری به سواری) امکانپذیر است.
خیر، بیمه شخص ثالث وابسته به خودرو است نه بیمهگذار به همین دلیل با فوش خودرو نیازی به تغییر اطلاعات بیمه نامه نیست.
