جنگ عراق که از آن با عنوان جنگ دوم خلیج فارس نیز یاد می شود به یک درگیری از سال 2003 تا 2011 اتلاق می شود که در دو گام صورت گرفت.
گام نخست یک جنگ نسبتا کوتاه بود که از ماه مارس تا آوریل 2003 به طول انجامید و در آن نیروهای مشترک آمریکا و بریتانیا (به همراه نیروهای کمتری از چند کشور دیگر) به عراق حمله کردند و مکررا ارتش عراق و دیگر نیروهای شبه نظامی این کشور را شکست دادند. گام دوم که به واسطه اشغال عراق توسط آمریکا طولانی تر بود، با شورش هایی مواجه شد. پس از آنکه خشونت ها در سال 2007 رو به کاهش گذاشت، آمریکا به تدریج از حضور نظامی خود در عراق کاست و نهایتا در دسامبر 2011 عقب نشینی خود از عراق را رسما اعلام کرد.
تجاوز عراق به کویت در سال 1990 با شکست عراق از نیروهای ائتلاف آمریکایی در جنگ اول خلیج فارس خاتمه یافت. اگرچه حزب بعث عراق به سرکردگی صدام حسین توانست با سرکوب وحشیانه شورش اقلیت کرد و اکثریت اعراب شیعه قدرت را حفظ کند.
پس از آن به منظور کمک رساندن به کردهای عراق برای خروج از کشور هواپیماهای جنگی ائتلاف در شمال و جنوب عراق منطقه پرواز ممنوع ایجاد کردند و هیچ جنگنده عراقی مجوز ورود به این مناطق را نداشت. علاوه بر آن، برای پیشگیری از خشونت های آتی از سوی عراق، سازمان ملل تحریم های اقتصادی را علیه عراق وضع کرد که یکی از اهداف آنها، جلوگیری از پیشرفت برنامه سلاح های مرگبار عراق، از جمله برنامه های مربوط به تسلیحات هسته ای، بیولوژیک و شیمیایی بود.
کارشناسان سازمان ملل در اواسط دهه 1990 انواع مختلفی از سلاح های و فناوری های ممنوعه را در سرتاسر عراق مشاهده کردند. قانون شکنی های مکرر عراق در رابطه با ممنوعیت های تجهیزاتی سازمان ملل و مزاحمت برای بازرسی ها سرانجام جامعه بین الملل را کلافه کرد و رئیس جمهور وقت آمریکا بیل کلینتون در سال 1998 دستور بمباران چندین سایت نظامی عراق را داد. عملیاتی که بعدها روباه صحرا نامیده شد.
اگرچه عراق پس از این بمباران ها به کلی جلوی ورود بازرسان به کشور را گرفت و در سال های بعد نیز با تلاش کشورهای همسایه برای تجارت با عراق، تحریم های اقتصادی کم کم اثر خود را از دست دادند.
جورج بوش – رئیس جمهور اسبق آمریکا
در سال 2002، رئیس جمهور جدید آمریکا جورج بوش اعلام کرد که آسیب پذیری آمریکا پس از حملات 11 سپتامبر، ادامه دادن عراق به ساخت و نگهداری از سلاح های کشتار جمعی (اتهامی که غلط بودن آن بعدها ثابت شد.)، پشتیبانی عراق از گروه های تروریستی از جمله القاعده (که براساس اعلام تیم مدیریتی بوش مسئول حادثه 11 سپتامبر بودند) خلع سلاح کردن عراق را به یک اولویت جدید بدل کرده است.
شورای امنیت سازمان ملل متحد در قطعنامه 1441 که در هشتم نوامبر 2002 به تصویب رسید از عراق درخواست کرد که مجددا ورود بازرسان به کشور را بپذیرد و به تمامی قطع نامه های قبلی نیز پایبند باشد. در ابتدا اینطور به نظر می رسید که عراق پایبند به این قطعنامه باشد اما در اوایل سال 2003 بوش و تونی بلر نخست وزیر بریتانیا اعلام کردند که عراق همچنان مانع بررسی بازرسان می شود و دارای سلاح های ممنوعه می باشد. دیگر رهبران جهان همچون رئیس جمهور فرانسه ژاگ ژیراک و صدراعظم آلمان گرهارد شرودر از همکاری بیشتر عراق یاد کردند و خواستار افزایش بازدیدها و دادن مهلت بیشتر به عراق برای همراهی با آنها شدند.
اگرچه در هفدهم ماه مارس بدون توسل به هیچگونه قطعنامه دیگر و با بی فایده اعلام کردن راه حل های دیپلماتیک شورای امنیت، جورج بوش به صدام حسین اولتیماتوم داد که می بایست تا حداکثر 48 ساعت دیگر از عراق خارج شود. رهبران کشورهای فرانسه، آلمان و روسیه از این پیشروی به سمت جنگ عراق انتقاد کردند.
نیروهای ائتلاف آمریکایی در جنگ عراق
وقتی که صدام از ترک کردن عراق امتناع ورزید، آمریکا و متحدانش در صبح روز بیستم مارس به عراق حمله کردند. این جنگ با بمباران پناهگاهی در عراق توسط یک جنگنده آمریکایی آغاز شد، پناهگاهی که گفته می شد صدام در آن مشغول صحبت با فرمانده ارتش عراق بود.
این حمله با حملات هوایی دیگری علیه سایت های دولتی و نظامی عراق ادامه یافت و ظرف چند روز نیروهای آمریکایی از سمت کویت در جنوب عراق وارد این کشور شدند (پیش از این نیروهای ویژه آمریکا به مناطق تحت کنترل کردها در عراق اعزام شده بودند.). علیرغم نگرانی ها نسبت به استفاده نیروهای عراقی از استراتژی زمین سوخته – نابود کردن پل ها و سدها و آتش زدن چاه های نفت-نیروهای عراقی که در حال عقب نشینی بودند آسیب کمی به این مکان ها وارد کردند.
در حقیقت تعداد زیادی از نیروهای عراقی تصمیم گرفتند که در برابر نیروهای ائتلاف مقاومت نکنند. بزرگترین مقاومتی که در جنوب عراق در برابر نیروهای ائتلاف رخ داد مربوط به گروه نامنظمی از طرفداران حزب بعث به نام فداییان صدام بود. نیروهای بریتانیایی نیز که در حوالی جنوب شهر بصره مستقر شده بودند با مقاومت مشابهی از طرف نیروهای شبه نظامی و سربازان پراکنده مواجه شدند.
در مرکز عراق نیروهای گارد ریاست جمهوری – یک گروه شبه نظامی با تجهیزات سنگین که مرتبط با حزب حاکم بود- به منظور دفاع از پایتخت این کشور یعنی بغداد مستقر شدند. نیروی زمینی ارتش آمریکا و نیروهای ویژه Marine در پیشروی خود به سمت شمال غربی عراق، خیلی از مناطق مسکونی که انتظار می رفت تا فداییان صدام در آنجا قوی باشند را دور زدند و فقط پیشروی آنها در بیست و پنجم مارس به خاطر بدی آب و هوا و یک خط تامین گسترده در 60 کیلومتری بغداد متوقف شد.
در هنگام این وقفه نیروی هوایی آمریکا آسیب زیادی به واحد های گارد ریاست جمهوری عراق که در حاشیه پایتخت مستقر بودند، وارد کرد. نیروهای آمریکایی در ظرف یک هفته به پیشروی خود ادامه دادند و در چهارم آوریل کنترل فرودگاه بین المللی بغداد را در دست گرفتند. مقاومت عراقی ها که گاها مشتاقانه نیز بود بسیار بی نظم بود و طی چند روز بعد نیروی زمینی آمریکا و نیروهای Marine حملاتی را متوجه مرکز شهر ساختند. در نهم آوریل مقاومت بغداد سقوط کرد و نیروهای آمریکایی کنترل شهر را در دست گرفتند.
در همان روز بصره نیز به کنترل کامل نیروی های بریتانیایی درآمد که چند روز قبل تر وارد شهر شده بودند. اگرچه برنامه بازکردن جبهه اصلی دیگری در شمال عراق به علت مخالفت دولت ترکیه با عبور واحدهای زرهی و مکانیزه ارتش آمریکا از خاک ترکیه ناکام مانده بود. با این وجود یک هنگ از چتربازان آمریکایی در آن منطقه پیاده شدند و پس از پیوستن نیروهای ویژه آمریکا و به نیروهای پیشمرگه کرد توانستند شهرهای شمالی کرکوک را در دهم آوریل و موصل را در یازدهم آوریل تحت کنترل خود درآورند.
تکریت، زادگاه صدام آخرین پناهگاه رژیم بود که با مقاومت کمی در تاریخ سیزدهم آوریل سقوط کرد. وفاداران به رژیم عراق به مقاومت پراکنده خود همچنان ادامه می دادند اما رئیس جمهمور آمریکا در تاریخ یکم مه پایان جنگ عراق را اعلام کرد. رهبران عراقی پنهان شدند و جستجوی گسترده ای برای یافتن آنها توسط نیروهای آمریکایی آغاز گشت. صدام حسین در تاریخ سیزدهم دسامبر 2003 دستگیر شد و در ژوئن 2004 تحویل مقامات عراقی شد تا به خاطر جرائم متعدد محاکمه شود. او بعدها به جنایت علیه بشریت محکوم و در سی ام دسامبر 2006 اعدام شد.
پایین کشیدن مجسمه صدام
پس از سقوط رژیم بعث ، موجی از غارت که بیشتر متوجه ادارات دولتی و سایر نهاد های عمومی بود بسیاری از شهرهای بزرگ عراق را در بر گرفت. همچنین خشونت های گسترده ای نیز – هم خشونت های جنایی متداول و هم اقدامات تلافی جویانه علیه حزب حاکم سابق- مشاهده شد. برقراری مجدد نظم و قانون تبدیل به یکی از سخت ترین کارهای نیروهای اشغالگر شد. کاری که به واسطه حملات ادامه دار-که بعدها به یک جنگ چریکی تمام عیار تبدیل شد- علیه نیروهای اشغالگر سخت تر نیز شد.
هرچه زمان پیش می رفت، درگیری بیشتر به عنوان جنگی داخلی شناخته می شد، اگرچه تیم مدیریتی بوش از به کار بردن این اصطلاح اجتناب می کردند و عبارت خشونت فرقی را ترجیح می دادند. تلفات نیروهای ائتلاف در نبرد اولیه 2003 ، سبک بود و تا یکم مه فقط 150 نفر از نیروهای ائتلاف کشته شده بودند. اگرچه آمار کشته های نیروهای آمریکایی پس از آن با افزایش قابل ملاحظه ای همراه بود.
تا زمان انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در نوامبر 2004 به هزار نفر رسید و در اوایل 2007 از سه هزار نفر نیز پیشی گرفت. علاوه بر این صدها سرباز نیروهای ائتلاف از دیگر کشورها نیز کشته شده بودند. تعداد دقیق عراقی های کشته شده در این درگیری مشخص نشده است اما یک تخمین که در اواخر سال 2006 انجام شد تعداد کل کشته شدگان عراقی از حمله آمریکا تا اکتبر 2006 را بیشتر از 650 هزار نفر عنوان کرد. اگرچه بسیاری از گزارشات دیگر تعداد کشته ها در همین بازه زمانی را بین 40 هزار تا 50 هزار نفر عنوان کرده اند.
امریکا هزینه ی خیلی سنگینی را بابت این چنگ متحمل شد! در آخر هم…