چگونه آلمان توانست بدهی دو جنگ جهانی را پرداخت کند؟

در انتهای جنگ جهانی اول مردم آلمان به سختی می توانستند کشور خود را بشناسند، حدود سه میلیون نفر، که شامل 15 درصد از مردان آلمانی می شد، کشته شده بودند. آلمان مجبور شده بود که از یک نظام پادشاهی به یک جمهوری تغییر ماهیت دهد و شهروندانش نیز به خاطر این شکست تلخ ملتشان شرمسار بودند.

بدهی آلمان در دو جنگ جهانی :

خجالت آورتر از آن شروط تسلیم آلمان بود. فاتحان جنگ جهانی اول آلمان را به خاطر شروع جنگ، مرتکب شدن خشونت های وحشتناک و به هم ریختن صلح اروپا با بستن پیمان های محرمانه سرزنش می کردند. ولی بدتر از همه اینها پیمان صلح تنبیه آمیزی بود که آلمان مجبور به امضای آن شده بود. پیمان ورسایی نه تنها آلمان را به خاطر جنگ سرزنش می کرد، بلکه برای جبران تمامی اتفاقات، تقاضای مبلغی بالغ بر 132 میلیارد مارک طلایی (واحد پول امپراتوری آلمان) را داشت. این مبلغ امروزه چیزی در حدود 269 میلیارد دلار می شود.

چگونه و چه زمانی آلمان قادر بود چنین بدهی را بپردازد؟

هیچ کس فکر نمی کرد که 92 سال طول بکشد. ولی به علت سقوط اقتصادی، یک جنگ جهانی دیگر، و بحث هایی پیرامون چگونگی پرداخت و اینکه آیا آلمان اصلا باید چنین بدهی را پرداخت کند یا خیر، این مدت زمانی بود که طول کشید تا آلمان بدهی خود را بپردازد.

متفقین که پیروز شده بودند میخواستند آلمان را در انتهای جنگ تنبیه کنند. مذاکرات فشرده منجر به پیمان ورسای و بند معروف به  “تقصیر جنگ” شد که آلمان را تنها طرف مسئول برای این جنگ شناسایی می کرد و آن را مجبور به پرداخت غرامت کرد.

آلمان تا آن موقع نیز سیستم استاندارد طلا را تعلیق کرده بود و برای جبران هزینه های جنگ به استقراض روی آورده بود. غرامت های جنگی بیش از پیش سیستم اقتصادی آلمان را تحت فشار قرار داد و جمهوری وایمار مجبور شد همزمان با ریزش ارزش مارک به چاپ پول بدون پشتوانه روی بیاورد. ابر تورم آلمان را شوکه کرد و تا نوامبر 1923 کار به جایی رسیده بود که هر سنت آمریکا معادل با 42 میلیارد مارک آلمان بود.

در نهایت، دنیا تصمیم گرفت تمام توان خود را به کار گیرد تا مطمئن شود که آلمان بدهی خود را پرداخت خواهد کرد. در سال 1924، برنامه دویز ( Dawes Plan) معرفی شد که بر اساس آن بدهی های جنگی آلمان کاهش یافت و آلمان مجبور شد یک واحد ارزی جدید را برای اقتصاد خود به کار گیرد. غرامت های جنگی آلمان از طریق یک دور چرخشی عجیب پرداخت می شد: آمریکا به آلمان پول قرض می داد تا بدهی های خود را بپردازد، و دیگر کشورهایی که دریافت کننده آن پول بودند از آن برای پرداخت بدهی های خود به آمریکا استفاده می کردند. این برنامه به عنوان یک پیروزی مورد تحسین قرار گرفت و چارلز دویز، که یک بانکدار بود و بعد ها در دوره ریاست جمهوری کالوین کولج سمت معاونی وی را عهدا دار شد، به خاطر نقشش در این مذاکرات برنده جایزه نوبل شد.

اشتباهاتی که ممکن بود به جنگ جهانی سوم منجر شوند

 

ولی جمهوری وایمار همچنان به سختی می توانست از عهده پرداخت بدهی های خود بر بیاید، بنابراین در سال 1928 برنامه دیگری تدوین شد. برنامه یانگ (Young Plan) بدهی آلمان را به 121 میلیارد مارک طلایی کاهش داد ولی رکود بزرگ اقتصاد جهانی در آن زمان سبب شکست این طرح شد و اقتصاد آلمان مجددا در مسیر فروپاشی قرار گرفت. به منظور جلوگیری از یک فاجعه، در سال 1931 رئیس جمهور آمریکا هربرت هوور به آلمان وقفه ای یک ساله در پرداخت غرامت ها اعطا کرد. سال بعد نمایندگان متفقین در کنفرانس لوزان تلاش کردند تا بدهی آلمان را ببخشند ولی کنگره آمریکا از تایید اینکار سر باز زد. آلمان همچنان درگیر پرداخت بدهی های جنگی اش بود.

چندی بعد آدولف هیتلر به قدرت رسید. او از سال 1933 تمامی پرداخت ها را کنسل کرد. فلیکس اسکالز که از مورخین شناخته شده است، بر این باور است که : “هیتلر نه تنها مصمم به عدم پرداخت این پول بلکه مصمم به ملغی کردن کل پیمان (ورسای) بود.”

این کار او به عنوان عملی میهن پرستانه و شجاعانه در آلمان دیده شد. آنهم در میان ملتی که پرداخت غرامت را نوعی شرمساری می دیدند.  آلمان در دوره حکومت هیتلر هیچ پولی پرداخت نکرد.

ولی در تقدیر آلمان نبود که در جنگ پیروز شود و رایش سوم با خودکشی هیتلر در آوریل 1945 و تسلیم رسمی آلمان چند روز پس از آن به پایان راه خود رسید. در آن زمان کشور در آشوب به سر می برد، میلیون ها نفر آواره شده بودند. بیش از 5.5 میلیون سرباز آلمانی و حدود 8.8 میلیون شهروند آلمانی کشته شده بودند. بسیاری از موسسات آلمان با خاک یکسان شده بودند و جمعیت آن داشتند از قحطی تلف می شدند.

متفقین برای جنگ جهانی دوم نیز درخواست غرامت کردند. اینبار نه از طریق پول، بلکه با اوراق کردن صنایع، گرفتن امتیازات معنوی (علمی) آلمان ها و کار اجباری برای میلیون ها اسیر آلمانی. پس از تسلیم،  آلمان به 4 منطقه اشغالی تقسیم شده بود و در سال 1949 این کشور به دو قسمت، آلمان شرقی و غربی تقسیم شد. حتی بازیابی اقتصادی نیز نامحتمل به نظر می رسید چه برسد به اینکه آلمان بتواند غرامت ها را پرداخت کند. بر اساس گفته آندریاس بکر، آلمان در آن زمان چیزی بیش از 30 میلیارد مارک به هفتاد کشور مختلف بدهکار بود و به شدت نیاز به پول داشت.  اما هنگامی که صدراعظم آلمان غربی کنراد آدناور به توافقی با کشورهای غربی در سال 1953 دست یافت بارقه غیر منتظره ای از امید برای آلمان ها پدید آمد. کنفرانس قرض لندن نصف بدهی ها را بخشید و سر رسید آنها را نیز تمدید کرد. و طبق این توافق آلمان فقط هنگامی ملزم به پرداخت بدهی هایش بود که دارای مازاد تجاری باشد، و همین به آن فضای تنفس برای رشد اقتصادی داد. به زودی آلمان غربی با رهایی از بخش زیادی از بدهی هایش و با حمایت طرح مارشال به سریع ترین اقتصاد در حال رشد اروپا تبدیل شد.  این معجزه اقتصادی سبب ثبات اقتصاد آلمان شد و طرح جدید نیز از نقاط بالقوه پرداخت غرامت برای ترغیب کشورها به تجارت با آلمان غربی استفاده کرد.

با این وجود دهه ها طول کشید تا آلمان بتواند بقیه بدهی خود را بپردازد. در کنفرانس لندن آلمان غربی بیان کرد که نباید مسئول پرداخت بدهی های آلمان سابق در جنگ جهانی اول باشد و طرفین توافق کردند که تا روزی که آلمان دوباره به یک کشور متحد تبدیل شود، پرداخت سود بدهی عقب افتاده آلمان به تعویق افتد. با این اتفاق آلمان توانایی پرداخت تدریجی بدهی های خود را به دست آورد و در روز سوم اکتبر 2010 ، و در بیستمین سالگرد اتحاد دو آلمان آخرین قسط از بدهی خود را پرداخت کرد.