کوپن الکترونیک چیست؟ شامل چه افرادی می شود؟

معاون وزیر تعاون، از صدور کوپن الکترونیکی برای ده میلیون نفر خبر داد. بر این اساس قرار است همان کارت ‌بانکی که افراد با آن یارانه می‌گیرند به «کالا کارت» تبدیل شود تا مردم با استفاده از آن از فروشگاه‌ها سهمیه «کالا‌های اساسی» ‌خود را دریافت کنند. اما کوپن الکترونیکی چیست و چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی با کوپن‌های سنتی دهه ۶۰ دارد؟ در ادامه با ترنجی همراه باشید.

ماجرا از کجا آغاز شد؟

همزمان با افزایش قیمت دلار و بروز برخی نابسامانی‌ها در اقتصاد کشور، بسیاری از مسئولان و کارشناسان اعتقاد داشتند که این ‌وضعیت، به اقشار پایین جامعه بیشتر آسیب وارد می‌کند. به عبارت دقیق تر، «دارندگان درآمد‌های ثابت» اعم از کارمندان، ‌کارگران و تمامی حقوق بگیران در معرض آسیب بیشتری هستند. علیت این موضوع هم مشخص است. این افراد با وجود ثابت ‌بودن درآمدشان، به دلیل کاهش ارزش پول ملی، از ارزش دارایی‌های آن‌ها کاسته می‌شود. این در حالی است که افرادی که درآمد ‌آن‌ها متغیر است می‌توانند از وضعیت آشفته کنونی حتی سود ببرند و ناگهان ثروتمندتر شوند. ‌

در این شرایط، گزارش‌ها از افزایش قیمت مواد غذایی و نیز مواد پلاستیکی حکایت داشت. برخی حتی از افزایش ۳۰ درصدی ‌قیمت مواد غذایی خبر می‌دادند. مواد پلاستیکی حتی افزایش قیمت بیشتری را نیز تجربه کردند. ‌

در این شرایط، مجلس طرحی دو فوریتی را تصویب کرد که دولت را موظف کرد حداکثر ظرف مدت دو ماه شبکه توزیع کالا‌های ‌اساسی مورد نیاز خانوار‌ها را طوری ساماندهی کند که نیاز‌های اساسی خانوار‌ها با قیمت سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و ‌تولیدکنندگان و براساس نرخ ارز ترجیحی در اختیار آن‌ها قرار گیرد‎. ‎‌ به دنبال این مصوبه، محمدباقر نوبخت، رییس سازمان برنامه ‌و بودجه گفت که دولت پنج بسته حمایتی از برنامه جامع مقابله با تحریم‌ها را تدوین کرده که نخستین بسته آن مربوط به تامین ‌کالا‌های اساسی و داروی مورد نیاز مردم است‎. ‎‌ به گفته او، این بسته شامل مایحتاج عمومی، دارو و نهاده‌های کشاورزی است که ‌بر این اساس ۱۳ میلیارد دلار برای ۲۵ قلم کالای اساسی و مورد نیاز مردم با ارز ۴۲ هزار ریالی تا پایان امسال اختصاص داده ‌می شود. ‌

کوپن الکترونیک

کالا کارت یا کوپن الکترونیکی چیست؟

کالا کارت یا کوپن الکترونیکی کارتی است که نقش همان کوپن یا کالابرگ در دهه ۶۰ را بازی می‌کند. در طرحی که در دهه ‌‌۶۰ و هنگام جنگ پیاده می‌شد، به صورت متناوب و بر اساس یک زمانبدی، کوپن‌های کاغذی به خاواده‌ها بر اساس تعداد افراد ‌خانوار تعلق می‌گرفت. هر کالا، کوپن مخصوص به خود را داشت. این کالا‌ها شامل بنزین، برنج، روغن، قند، شکر، صابون، ‌پودر شوینده، پنیر، تن ماهی، گوشت، مرغ، تخم‌مرغ و … بود. افراد می‌توانستند با کوپن، سهمیه مربوط به خود را از فروشگاه ‌هایی که کالا‌های مذکور را از دولت گرفته بودند، دریافت کنند. ‌

کوپن‌های الکترونیک سالی سه تا چهار بار ‌شارژ خواهند شد

اکنون نیز کوپن الکترونیکی تقریبا همان نقش را ایفا خواهد کرد. با این تفاوت که «کاغذ» از این میان حذف شده است. آن گونه که ‌از گفته‌های مقام‌های مسئول از جمله معاون وزیر تعاون برمی آید، در این طرح، کوپن‌های الکترونیک سالی سه تا چهار بار ‌شارژ خواهند شد؛ به عبارت دیگر به طور متوسط هر سه یا چهار ماه یک بار این کوپن‌ها شارژ می‌شوند.

مبلغ کوپن الکترونیکی چقدر است؟

حیدری البته چندی بعد ‌در توضیحاتی تکمیلی درباره میزان شارژ این کارت‌ها گفته بود: «برای خانوار پنج‌نفره که تحت پوشش یکی از این سازمان‌های ‌یادشده باشد، شارژ خرید به مبلغ ۱۵۰ هزار تومان در نظر گرفته‌شده و این رقم برای هر فرد ۴۰ هزار تومان است.» ‌

این در حالی است که پیش از این ناصر موسوی لارگانی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس، نیز درباره میزان شارژ این کوپن‌های ‌الکترونیکی گفته بود: «کارت‌های الکترونیکی تنها برای عبور از وضعیت امروز به وجود آمده و فعلاً ماهیانه ۱۰۰ هزار تومان ‌شارژ می‌شود‎. ‎‌» ‌

البته این گفته‌ها تا حدی ابهام دارد؛ چراکه مشخص نیست کارت ها، هر سه یا چهار ماه یکبار مثلا به اندازه ۳۰۰ یا ۴۰۰ هزار ‌تومان شارژ خواهند شد یا هر ماه ۱۰۰ یا ۱۵۰ هزار تومان. ‌

چند نفر کوپن الکترونیکی می‌گیرند؟

به گفته مقام‌های وزارت تعاون، قرار است دهک‌های پایین‌تر جامعه این کوپن‌های الکترونیکی را دریافت کنند. به طور دقیق ‌تر، طرح کوپن الکترونیک، برای ۱۰ میلیون نفر اجرا می‌شود که تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی هستند؛ بنابراین گستره این ‌طرح بیش از این تعداد از اقشار جامعه نخواهد رفت. به عبارت دیگر حدود ۱۲ درصد از مردم تحت پوشش این طرح خواهند بود. ‌

کوپن الکترونیکی خوب است یا بد؟

درباره کوپن الکترونیکی نظرات متفاوتی در میان کارشناسان وجود دارد. از ویژگی‌های این طرح می‌توان به عدم پرداخت ‌مستقیم پول به مردم اشاره کرد که به گفته وزارت تعاون، اتفاق مثبتی تلقی می‌شود. به گفته میدری، «اگر پول مستقیم به مردم ‌پرداخت شود، آثار مخربی دارد؛ چرا که همه متقاضی دریافت آن می‌شوند.» ‌

بسیاری از کارشناسان و نیز نمایندگان مجلس بر تامین نیاز‌های اساسی و اولیه مردم تاکید دارند. شاید از این نظر، کوپن ‌الکترونیکی مناسب باشد. اما برخی کارشناسان نیز معتقدند این اتفاق باعث افزایش تقاضا بین مردم خواهد شد. آنچه مسلم است ‌اینکه مسئولان کشور تاکید کرده اند این طرح، یک برنامه موقتی است برای عبور از شرایط فعلی. نکته دیگر اینکه صرفا حدود ‌‌۱۲ درصد مردم یعنی ۱۰ میلیون نفر مشمول این کوپن‌های الکترونیکی خواهند شد. یعنی شاید این کوپن مانند کوپن‌های دهه ۶۰ ‌و حتی یارانه‌ای که از سال ۸۹ آغاز شد، در تمام جامعه ملموس و فراگیر نباشد. ‌ضمن آنکه هنوز به طور دقیق مشخص نشده این کوپن های الکترونیکی به چه کالاهایی تعلق می گیرند.

همانطور که می دانید در گذشته از کوپن های کاغذی برای تهیه کالاهای اساسی همچون روغن، برنج، قند و شکر استفاده می شد و سالهاست این طرح از برنامه اقتصادی کشور حذف شده است اما خبرها حاکی از آن است که احتمالا کوپن ها دوباره به سیستم اقتصادی کشور بازمی گردند اما این بار به طرح و شکلی متفاوت: کوپن الکترونیکی یا کالا کارت.

اگرچه طرح و شیوه استفاده از کوپن های الکترونیکی هنوز مشخص نشده و در حال حاضر در دفتر معاول اول ریاست جمهوری در حال بررسی است اما آن چه مسلم است در صورت تایید اجرایی شدن این طرح، کوپن الکترونیکی کارکردی مشابه کوپن های کاغذی دارد و به منظور تامین مواد غذایی و کالاهای اصلی در اختیار مردم قرار داده می شود.

افرادی که کوپن الکترونیکی در اختیار داشته باشند همانند کوپن کاغذی، قادر نیستند از پول نقد کالاها استفاده کنند بلکه کوپن، شیوه غیر ارزی برای تهیه کالاهای اساسی مورد نظر می باشد.

به گفته وزارت تعاون، ایده کوپن الکترونیکی یا کالا کارت به منظور اطمینان از تامین کالاهای اساسی مردم و در جهت بهینه سازی یارانه ارزی مطرح شده است.

تاکنون اخباری درباره شیوه تهیه کوپن و پرداخت پول جهت دریافت کوپن الکترونیکی منتشر نشده اما به نظر می رسد کارت کوپن الکترونیکی همان کارت بانکی می باشد که یارانه هر خانواده به آن واریز می شود و پس از واریز وجه کوپن، افراد واجد شرایط می توانند با مراجعه به فروشگاه های مورد تایید نسبت به دریافت کالای مورد نظر اقدام کنند.

کوپن الکترونیکی شامل چه کسانی می شود؟

طرح کوپن الکترونیکی به مدت 4 سال به طور اختصاصی برای مددجویان نهادهای حمایتی استفاده شده و به نظر می رسد وزارت تعاون در نظر دارد این طرح را روی تمام اقشار جامعه پیاده سازی کند.

به گفته سرپرست وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی؛ طرح کوپن الکترونیکی هنوز قطعا تایید نشده و نیاز به بررسی های بیشتری در این زمینه می باشد اما احتمال اجرای طرح های حمایتی در شرایط اقتصادی فعلی در آینده نزدیک زیاد است.

انوشیروان محسنی بندپی همچنین اضافه کرد که تا پایان همین ماه به تمامی مددجویان تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی، سبد کالایی اعطا می‌شود و طرح اعطای کوپن الکترونیکی برای هشت دهک یا همه اقشار جامعه در دستور کار قرار می گیرد.

به گفته هادی ابوی، دبیر کل کانون عالی انجمن های صنفی کارگران؛ با توجه به این که امروز بیشترین فشار اقتصادی روی قشر کارگر می باشد طی جلسه ای که با سرپرست وزارت کار صورت گرفته پیشنهاد اعطای سبد کالای اساسی غیر نقدی به صورت کوپن الکترونیکی یا بن به کارگران ارائه شده است.

هادی ابوی پیشنهاد می دهد: دولت می تواند طرح اعطای کوپن الکترونیکی را در چند مرحله و با اولویت قرار دادن کارگران و اقشار ضعیف جامعه اجرا کند و در مرحله اول طرح، افراد تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی و بیمه‌شدگان تامین اجتماعی که دارای کد بیمه هستند در اولویت توزیع قرار بگیرند.

اخبار جدید حاکی از آن است که طبق گفته های سرپرست وزارت تعاون، دولت برای حمایت از اقشار ضعیف جامعه از دو برنامه استفاده خواهد کرد:

احتمالا این کالا کارت همان کارت یارانه خانوارها در نظر گرفته خواهد شد

هدف برنامه اول برخورداری یک تا هشت دهک از کالاهای اساسی با نرخ مصوب می باشد و هدف برنامه دوم حمایت اجتماعی نقدی و غیر نقدی از پنج دهک می باشد که طی چند هفته آینده به مرحله اجرا خواهد رسید. لازم به ذکر است این برنامه برای حداقل بگیران بازنشسته یا کارگر و مستمری بگیران تحت پوشش نهادهای حمایتی با درآمد ضعیف در نظر گرفته شده است.

به گفته معاون رفاه وزارت کار با توجه به برآوردها، پس از تایید کالا کارت، برای 10 میلیون نفر کالا کارت صادر شده و هر سال چند مرتبه شارژ می شود. همانطور که قبلا اشاره شد احتمالا این کالا کارت همان کارت یارانه خانوارها در نظر گرفته خواهد شد.