در دو سال گذشته، رزتا در حال گردش به دور یک دنباله‌دار بود و امروز نهایتاً به سطح دنباله‌دار برخورد کرد (عمداً) و به مأموریت خود پایان داد. سیگنال تأیید فرود فضاپیما حدود ساعت ۱۱:۱۹ امروز به‌وقت گرینویچ (۱۴:۴۹ به‌وقت‌تهران) در مرکز عملیات فضایی اروپا دریافت شد. جزئیات بیشتر را در ادامه مطلب بخوانید…
فضاپیمای رزتا متعلق به آژانس فضایی اروپا و مأموریت آن کاوش علمی دنباله‌دار ۶۷P چوریوموف-گراسیمنکو بود. این کاوشگر به همراه کاوشگر کوچک فیلِی که با خود حمل می‌کرد، ۱۰ سال در منظومه شمسی در پرواز بود تا به مقصدش برسد و پس‌ازآن دو سال به مأموریتش ادامه داد تا اینکه با دور شدن دنباله‌دار از خورشید و کاهش شدت تابش خورشید، صفحات خورشیدی آن توان تأمین انرژی موردنیاز برای ادامه مأموریت را نداشتند و درنتیجه این مأموریت ۱/۴۶ میلیارد دلاری امروز با سقوط عمدی روی سطح دنباله‌دار به پایان رسید.
تصویر زیر که از پخش زنده مرکز فرماندهی مأموریت در دارمشتات آلمان گرفته‌شده، سیگنالی را نشان می‌دهد که برخورد در ساعت ۰۷:۱۹ به‌وقت محلی را تأیید می‌کند:
پاتریک مارتین، مدیر مأموریت رزتا در اعلام رسمی پایان مأموریت گفت:
من می‌توانم موفقیت کامل این فرود تاریخی را اعلام کنم. خداحافظ رزتا، کارت را انجام دادی. این (کار) علم خالص به بهترین شکل ممکن بود.
دنباله‌دارها اجرام ابتدایی و قدمت دار در منظومه شمسی هستند و بازمانده زمانی‌اند که منظومه شمسی حدود ۴/۶ میلیارد سال پیش در حال شکل‌گیری بود. کاوش ساختار، ترکیبات و فعالیت این اجرام یخی می‌تواند روند تکامل منظومه شمسی را روشن‌تر کند و به دانشمندان کمک کند که تاریخی جامع از نحوه رسیدن بلوک‌های سازنده حیات به زمین تهیه کنند.
تصویر زیر، مجموعه‌ای از تصاویر تهیه‌شده از درخشان‌ترین فوران‌های گاز از سطح دنباله‌دار است که در ماه‌های سپتامبر و ژوئیه ۲۰۱۵ (وقتی دنباله‌دار به خورشید نزدیک‌تر بود) توسط دوربین‌های ناوبری و دوربین زاویه باریک اوسایریس کاوشگر رزتا ثبت شده است:
در مأموریت‌های روباتیک قبلی، گذر نزدیک از کنار دنباله‌دارها انجام شده بود. مأموریت استارداست ناسا حتی مقداری از غبار متصاعد شده از دنباله‌دار وایلد ۲ را از ابرهای اطراف آن جمع‌آوری کرد و نمونه‌ها را در سال ۲۰۰۶ به زمین بازگرداند؛ اما رزتا اولین فضاپیمایی بود که در مدار یک دنباله‌دار قرار گرفت. اولین فضاپیمایی بود که یک دنباله‌دار را در حرکت به دور خورشید تعقیب کرد و اولین فضاپیمایی بود که یک کاوشگر به سطح هسته دنباله‌دار فرستاد.
دوربین زاویه باریک اوسایریس کاوشگر رزتا، این عکس را از سطح دنباله‌دار ۶۷P در ساعت ۱۱:۴۸ (به‌وقت‌تهران) از ارتفاع ۵/۸ کیلومتری و در حال سقوط تهیه کرد.
پس از ۱۰ سال پرواز در منظومه شمسی و طی مسافت ۶/۵ میلیارد کیلومتر، این فضاپیمای ۱/۴۶ میلیارد دلاری در ماه اوت ۲۰۱۴ با دنباله‌دار ۶۷P ملاقات کرد و سه ماه بعد، کاوشگر فیلِی را به سطح دنباله‌دار فرستاد. لنگر فیلِی درست عمل نکرد و این کاوشگر کوچک، پس از برخورد دوباره بلند شد و پس از دو ساعت پرواز بالاخره در کنار یک صخره در ناحیه‌ای موسوم به آبیدوس آرام گرفت. رزتا اوایل این ماه، بالاخره محل فرود فیلِی را کشف کرد.
دنباله‌دار ۶۷P که در سال ۱۹۶۹ کشف شد، ۴ کیلومتر عرض دارد و هر ۶/۵ سال یک‌بار به دور خورشید می‌گردد و مدار آن در فاصله بین مدار زمین و مشتری است. این دنباله‌دار اکنون در حال بازگشت به سمت نقطه اوج خود است و به دلیل افت تولید توان الکتریکی مأموریت رزتا به‌ناچار پایان یافت. ارسال سیگنال به‌محض تماس با سطح دنباله‌دار قطع شد و لذا دانشمندان آژانس دقیقاً نمی‌دانند که آیا رزتا نیز مانند فیلِی برخاسته و جای دیگری می‌نشیند یا نه.
تصویر زیر، آخرین تصویر ارسالی رزتا است و در ارتفاع ۲۰ متری از سطح دنباله‌دار و توسط دوربین زاویه گسترده اوسایریس ثبت شده است. مقیاس تصویر، پنج میلی‌متر بر پیکسل است و عرض تصویر معادل ۲/۴ متر است:
و تجسمی کامپیوتری از لحظه آخر قبل از برخورد رزتا به سطح دنباله‌دار:
دنباله‌دار ۶۷P بسیار متخلخل است و گرانش ضعیفی دارد؛ بنابراین، سقوط رزتا بیشتر شبیه به یک تصادف حرکت آهسته است تا یک سقوط خشن. فضاپیما، مانور نهایی‌اش را حدود ساعت ۰۱:۳۰ بامداد (به‌وقت‌تهران) انجام داد و سقوطی ۱۴ ساعته را از ارتفاع ۲۰ کیلومتری آغاز کرد. پیش‌بینی آژانس فضایی اروپا این است که سرعت برخورد حدود ۳/۲ کیلومتر بر ساعت است که در حد پیاده‌روی است.
این برخورد کنترل‌شده، به دانشمندان آژانس فضایی اروپا امکان بررسی نزدیک ویژگی‌های سطحی را که قبلاً از فاصله دور بررسی می‌شد، فراهم کرد.
مت تیلور، دانشمند پروژه رزتا در مصاحبه با Space.com گفت:
ما اخیراً در مدارهای نهایی به سطح دنباله‌دار نسبتاً نزدیک شدیم و به فاصله حدود ۲ کیلومتر از سطح دنباله‌دار رسیدیم؛ اما این سقوط نهایی ما را به فاصله کمتر از ۲ کیلومتر از سطح رساند. ما را وارد ناحیه شتاب کرد، ناحیه‌ای که هاله دنباله‌دار رشد می‌کند و شروع به پخش رو به بیرون می‌کند.
این شیرجه پایانی همچنین فرصتی مناسب برای رزتا بود تا به کمک مجموعه ابزار علمی‌اش در حال عبور از لایه‌ای که تبدیل از فاز یخ به گاز صورت می‌گیرد، اندازه‌گیری‌هایی انجام دهد.
محل استراحت نهایی رزتا، بخشی مسطح در ناحیه موسوم به «ماعت» در قسمت سر دنباله‌دار شبیه به اردک پلاستیکی است. این نقطه خاص، دارای یک سری گودال فوران غبار است که ۱۰۰ متر پهنا و ۵۰ متر عمق دارند. دانشمندان می‌خواستند قبل از پایان مأموریت، این ویژگی‌های سطح را از فاصله نزدیک بررسی کنند. در دیواره‌های این گودال‌ها، نقاط برجسته‌ای دیده می‌شود که می‌توانند نشانه اولین بلوک‌های سازنده دنباله‌دار موسوم به cometesimal ها باشند.
این مأموریت، تاکنون کشف‌های شگفت‌انگیزی داشته است. اینکه دنباله‌دار ۶۷P روی سطحش ذرات یخ آب دارد؛ در هاله اطرافش اکسیژن مولکولی دارد؛ منظره‌های متنوع در سطحش دارد و هسته‌ای متخلخل نیز دارد؛ اما دانشمندان مأموریت رزتا اکنون انبوهی از اطلاعات در اختیار دارند که در انتظار بررسی ریزتر و موشکافانه است؛ بنابراین، با سقوط امروز، کار علمی مأموریت تمام نشده است.
محمد المعاری، یک محقق فوق دکتری در گروه اوسایریس پروژه رزتا از دانشگاه برن در سوئیس، دیروز به خبرنگاران گفت:
ما ۸۰۰۰۰ عکس برای دیدن داریم. این (عکس) ها ما را برای سال‌های پیش رو مشغول نگه خواهد داشت.
تقریباً تمام اخبار مهم این مأمورت از زمان تقرب به دنباله‌دار تا امروز در ترنجی مرور شدند. می‌توانید با جستجوی عبارت «رزتا» و «فیلِی» و «فیلا» و «دنباله‌دار» تمام این اخبار را مرور کرده و تاریخچه این مأموریت را در ترنجی بخوانید.
منتظر نظرات و سؤالات شما هستیم. با ترنجی همراه باشید…
[button type=”link” link=”http://www.space.com/34254-rosetta-crash-lands-on-comet-mission-ends.html” size=”btn-small”]ٍSpace[/button]
[button type=”link” link=”http://www.esa.int/Our_Activities/Space_Science/Rosetta/Mission_complete_Rosetta_s_journey_ends_in_daring_descent_to_comet” size=”btn-small”]آژانس فضایی اروپا[/button]
